MOSSOR Stefan Adolf

(1896-1957)

generał dywizji Wojska Polskiego, działający na Sądecczyźnie i Ziemi Gorlickiej

Urodził się 23.10.1896 w Krakowie. Syn lekarza Kazimierza i Józefy z d. Kreczmar.

Przebieg służby

W latach 1914-17 w Legionach Polskich, w Wojsku Polskim od 1918 r., jako dowódca plutonu i szwadronu 6. pułku ułanów uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1921-27 dowódca szwadronu w 3. Pułku Szwoleżerów Mazowieckich w Suwałkach, w latach 1927-28 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w latach 1928-30 studiował w Ecole Superieure de Guerre (Wyższej Szkole Wojennej) w Paryżu, w latach 1930-37 wykładowca w polskiej Wyższej Szkole Wojennej.

Od 1937 r. w Głównym Inspektoracie Sił Zbrojnych, do 1938 r. pod kierunkiem gen. Tadeusza Kutrzeby twórca „Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom”.

W kampanii wrześniowej 1939 r. dowódca 6. pułku strzelców konnych w Kresowej Brygadzie Kawalerii. W latach 1939-45 w niewoli niemieckiej. W 1943 r. Niemcy włączyli go do delegacji, która zwiedzała masowe groby polskich oficerów w Katyniu i miała zaświadczyć, że zbrodni nie dokonali Niemcy, lecz władze radzieckie.

Po II wojnie światowej ponownie w WP w kraju: zastępca dowódcy 12. DP ds. liniowych, szef gabinetu ministra obrony narodowej, zastępca szefa Sztabu Generalnego. Szef sztabu Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, inicjator i główny organizator tzw. akcji Wisła, czyli przesiedlenia ludności ukraińskiej i łemkowskiej z Polski południowowschodniej (w tym oczywiście z Sądecczyzny i Ziemi Gorlickiej) na tzw. Ziemie Odzyskane, pełnomocnik rządu i dowódca przeprowadzającej to zadanie 20-tysięcznej Grupy Operacyjnej „Wisła”. W latach 1948-49 dowódca okręgu wojskowego w Krakowie, następnie szef Biura Studiów i Doświadczeń Wojennych Ministerstwa Obrony Narodowej.

Awanse: 1945 – pułkownik i gen. bryg., 1947 – gen. dyw.

W 1950 r. razem z gen. Stanisławem Tatarem i gen. Jerzy Kirchmayerem aresztowany pod fałszywym zarzutem udziału w spisku w wojsku, w więzieniu poddany brutalnym torturom, jednak nie uległ przemocy i nie doniósł na nikogo. W 1951 r. w tzw. procesie generałów skazany na dożywocie połączone z degradacją, w 1956 r. zwolniony i zrehabilitowany – powrócił do WP.

Odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Grunwaldu III klasy, Krzyżem Niepodległości, 3-krotnie Krzyżem Walecznych oraz francuską Legią Honorową.

Zmarł 22.09.1957 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, na pogrzebie był ówczesny gen. brygady Wojciech Jaruzelski. Autor pracy „Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny” (1938).

(IrP)

Źródła

  • Jarosław Pałka – „Generał Stefan Mossor (1896-1957). Biografia Wojskowa”, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2009
  • „Słownik biograficzny historii Polski” pod red. Janiny Chodery i Feliksa Kiryka, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005