(1960-) Pisarz osiadły w Beskidzie Niskim.
Urodzony 25 września 1960 r. w Warszawie. Wyrzucany ze szkół, głównie z powodu notorycznego wagarowania, nie zdobył średniego wykształcenia.
Pacyfista i dezerter
Pacyfista, który w czasie służby wojskowej (najpierw szkoła podoficerska saperów w Dębicy, potem jednostka w Rzeszowie) zdezerterował, za co skazany na 2 lata więzienia (odsiedział półtora roku w Stargardzie Szczecińskim). Zamieszkał w wyludnionych połemkowskich wioskach w Beskidzie Niskim (często błędnie podawano, że w Bieszczadach): najpierw w Czarnem, a potem w Wołowcu, gdzie od 1996 r. pod kierunkiem żony-szefowej Moniki Sznajderman – patrz – prowadzą wydawnictwo książkowe Czarne.
Zjawił się w 1987 r., żeby pilnować domu oraz owiec, lam i osła hodowanych przez Jerzego Szczepkowskiego, który przerwał studia etnograficzne na Uniwersytecie Warszawskim (3 lata niżej studiowała Monika Sznajderman), po czym zatrudnił się jako kierownik schroniska studenckiego w Banicy, a po zwolnieniu stamtąd zamieszkał w Czarnem, gdzie założył coś w rodzaju komuny hippisowsko-buddyjskiej, by następnie wyjechać do USA na 9 lat. Ponadto Stasiuk był stróżem opuszczonej cerkwi, którą potem rozebrano i złożono w skansenie w Nowym Sączu.
Pejzaż doskonały
W 1996 r. od babki Remijaszowej Stasiuk kupił 18 hektarów ziemi w Wołowcu i postawił na niej drewniany dom, hoduje owce. Rozgłos, jaki towarzyszył karierze pisarza, sprowadził w okolice Czarnego i Wołowca naśladowców, którzy też wznosili tu domy, przez co ceny ziemi raptownie skoczyły w górę, ale pojawiły się też inwestycje cywilizacyjne: asfalt na drodze i linia telefoniczna, tak samo jak później zasięg telefonii komórkowej…
O swoich teraz stronach tak m.in. opowiadał: „do Gorlic to się w gumofilcach jechało. (…) w Gorlicach, jak na całej prowincji, lumpeksów jest mnóstwo. (…) W pogodny zmierzch, gdy jedzie się od Żmigrodu, całą tę dolinę wypełnia złote, nadprzyrodzone światło. Pejzaż doskonały. (…) Moje Gorlice upomniały się o swoich Żydów. Mieliśmy światłego burmistrza [Witold Kochan (1956-) – przyp. IrP], który postawił obelisk w dawnej dzielnicy żydowskiej: >Pamięci dwóch i pół tysiąca naszych współobywateli wywiezionych do obozu zagłady w Bełżcu<. Piękne, proste, widać z daleka”.
I jeszcze: „kościół w Moszczenicy (…) to origami jest wykonane z blachy mosiężnej o powierzchni boiska. Niebosiężne i gminno-babilońskie. Przepaść między tym gargamelem wiary a kościołem obok, który jest czystą, przepiękną formą XIX-wiecznego neorenesansu, jest nieprawdopodobna. I szyderczo cumują te cementowe barki obok dawnych szlachetnych i pięknych konstrukcji, które wyglądają tak, jakby naturalnie, niemal roślinnie wyrosły w krajobrazie. Lekkie, skromne, o kształtach przywodzących na myśl prawdziwe okręty (…). Tymczasem dożywają swych dni jako atrakcje turystyczne i ślubne dekoracje. A powinny być przedmiotem kontemplacji proboszczów i architektów, zanim ci w ogóle pomyślą, żeby się do czegokolwiek zabrać. (…) Poza wszystkim czysty beton pójdzie na dno, kiedy tylko przyjdzie kolejny potop. W ogóle nie ma szans jako arka”.
Nagradzany prestiżowymi nagrodami i tłumaczony na języki obce (w tym koreański) prozaik, eseista, poeta i dramaturg. Opublikował m.in. opowiadania o tematyce więziennej „Mury Hebronu” (1992), utwory „małopolskie” – „Opowieści galicyjskie” (1995, m.in. o wspomnianej cerkwi zmontowanej w nowosądeckim skansenie) i „Dukla” (1997, ekranizacja pt. „Wino truskawkowe” z 2007 r. m.in. z Maciejem Stuhrem 1975-), po czym rozszerzył obszar penetracji na tereny postkomunistycznych państw Europy południowo-wschodniej – reportaż-esej „Jadąc do Badabag” (2004). Według jego powieści „Biały kruk” (1995) powstał film „Gnoje” (1995) Jerzego Zalewskiego (1960-), w którym autor wystąpił zresztą osobiście. Ponadto publicysta czołowych gazet i czasopism niemieckich, w tym tygodnika „Stern” i dziennika „Frankfurter Allgemeine Zeitung”.
Wyróżniony Nagrodą Fundacji im. Kościelskich, kilkukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike – zdobył ją w 2005 r. za „Jadąc do Badabag”.
(IrP)
Źródła
- „Słownik pisarzy”, Wydawnictwo Greg, Kraków 2006
- Stasiuk.pl (uwaga: strona ma charakter żartobliwy)
- Piotr Subik – „Na Wołowcu się dzieje”, „Dziennik Polski” z 25 listopada 2006 r.
- Małgorzata I. Niemczyńska – „Trochę się oszukuję…”, „Gazeta Wyborcza – Gazeta w Krakowie” z 13 października 2006 r.
- Sławomir Mizerski – „Wołowiec z kością”, tygodnik „Polityka” z 5 listopada 2005 r.
- Bartosz Marzec – „Przeczyta nas Izaak Babel”, „Rzeczpospolita – Plus minus” z 28-29 lutego 2004 r.
- „Życie to jednak strata jest. Andrzej Stasiuk w rozmowach z Dorotą Wodecką”, Biblioteka „Gazety Wyborczej” i wydawnictwo Czarne, Warszawa 2015
- „Gorlicki informator biograficzny”, wydawca: Stowarzyszenie „Klub Gorliczan”, Gorlice 2009
