LITYŃSKI Stanisław Michał

(1896 lub 1895-1958)

generał brygady Wojska Polskiego, służący na Limanowszczyźnie

Urodzony 28 września 1896 lub 1895 r. w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk w Ukrainie).

Absolwent gimnazjum klasycznego w Stanisławowie z 1913 r., studiował prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim (późniejszym Lwowskim im. Jana Kazimierza) we Lwowie.

Przebieg służby

Jako student odbył roczne przeszkolenie w armii austriackiej i opuścił ją w stopniu podporucznika rezerwy.

Członek paramilitarnych Polskich Drużyn Strzeleckich. Od wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. w I Brygadzie Legionów Polskich. Znów wcielony do armii austriackiej: 32. pułk obrony krajowej, szkoła oficerów rezerwy we Freibergu, znów 32. pułk, w szeregach którego brał udział w walkach na froncie rosyjskim, ranny, potem na froncie włoskim. W kwietniu 1918 r. urlopowany z wojska w celu ukończenia studiów, ale w sierpniu ponownie powołany do armii – służył w komendzie dworca kolejowego we Lwowie, a potem na Bukowinie (obecnie Ukraina).

Awanse w armii austriackiej: 1915 – chorąży, 1916 – podporucznik, 1918 – porucznik.

W czasie urlopu z armii austriackiej nie podjął już studiów, lecz działał w konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej we Lwowie i Stanisławowie. Po rozpadzie cesarstwa austrowęgierskiego znów czynny w POW w Stanisławowie, tamże aresztowany przez Ukraińców w listopadzie 1918 r. Zwolniony zgłosił się do odrodzonego Wojska Polskiego: na początku 1919 r. dowódca kompanii powiatowej w Limanowej, w 1921 r. dowódca kompanii szturmowej i batalionu w 2. pułku strzelców podhalańskich. Uczestnik wojen polsko-ukraińskiej i polsko-rosyjskiej w 1920 r. Na lata 1921-23 ponownie urlopowany z wojska w celu dokończenia studiów.

W latach 1923-24 oficer i kierownik referatu ogólnomobilizacyjnego w I oddziale Sztabu Generalnego, w latach 1924-26 słuchacz i równocześnie… wykładowca problemów mobilizacyjnych w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, potem słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w latach 1926-27 ponownie kierownik referatu w SzGen., w latach 1927-32 i 1937-39 wykładowca taktyki ogólnej w WSWoj., w latach 1932-34 zastępca dowódcy 4. pspodh. w Cieszynie, a w latach 1934-37 dowódca 85. pułku piechoty (strzelców wileńskich) i komendant garnizonu w Nowej Wilejce (lewobrzeżna część Wilna).

W kampanii wrześniowej wojny obronnej z Niemcami w 1939 r. szef sztabu Armii „Poznań” i jako taki współautor koncepcji największej polskiej operacji zaczepnej w tej kampanii, która przeszła do historii jako bitwa nad Bzurą. Po przebiciu się do Warszawy z resztkami zgrupowania wziął udział w obronie stolicy i trafił do niewoli niemieckiej. Do 1945 r. więziony w obozie jenieckim w Murnau (Bawaria). Po wyzwoleniu w 1945 r. II zastępca dowódcy 5. Karpackiej Dywizji Piechoty w II Korpusie Polskim we Włoszech, a w latach 1945-46 w komisji historycznej SzGen. w Londynie – jako jej przewodniczący kierował pracami nad monumentalnym dziełem „Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej” (np. tom o kampanii wrześniowej ukazał się w 1951 r.).

Awanse w WP: 1919 – kapitan, 1924 – major, 1930 – podpułkownik, 1937 – pułkownik, 1964 (pośmiertnie) – gen. brygady.

Odznaczony m.in. orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta V klasy, Krzyżem Niepodległości oraz 4-krotnie Krzyżem Walecznych.

Po demobilizacji został w Londynie, gdzie zmarł 18 kwietnia 1958 r., pochowany na cmentarzu North Sheen.

(IrP)

Źródła

  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski – „Generałowie Polski niepodległej” Editions Spotkania, Warszawa 1991
  • Polski Słownik Biograficzny – tom XVII z 1972 r.