(1566-1636) polski alchemik, filozof i medyk. Znany w Europie jako Michael Sendivogis; herbu Ostoja. Od 1594 r. był dworzaninem cesarza Rudolfa II w Pradze, a od 1600 r. – sekretarzem króla Zygmunta III Wazy.
Z tą historyczną postacią związana jest legenda, która głosi, że nocami na rynku w Nowym Sączu pojawia się postać nie rzucająca cienia. Widmo rozsypuje wokół siebie złote monety, które bezdźwięcznie padają na ziemię i znikają o świcie.
Urodził się 2 lutego 1566 w Łukowicy. Rodzice – Jakub Sędzimir i Katarzyna Pielszówna zadbali o edukację syna. Uczył się w przyklasztornej szkole w Krakowie, w Akademii Krakowskiej, gdzie zainteresował się alchemią i medycyną, oraz w Lipsku, Wiedniu, Cambridge i Wittenberdze. Zgłębiał filozofię, retorykę i nauki ścisłe.
Sędziwój był jednym z najbardziej wykształconych i kreatywnych chemików na przełomie XVI i XVII wieku. Jego badania przyczyniły się do późniejszego odkrycia tlenu (w wyniku rozkładu saletry potasowej otrzymał substancję, którą nazwał „pokarmem żywota”). Jak stwierdził: jest ona składnikiem powietrza i jest niezbędna do życia. Tezy te postawił około 170 lat przed oficjalnym odkryciem tlenu.
Odkrycia Sędziwoja przyniosły mu europejską sławę. Wybaczono mu nawet to, że w 1595 roku wywołał przypadkiem pożar na Wawelu realizując jeden ze swoich eksperymentów chemicznych. Wedle przekazów miał pracownię, w wieży „Kurza Stopka” Zamku Królewskiego. Sceneria obrazu „Alchemik Sędziwój i król Zygmunt III” Jana Matejki odpowiada komnacie Zamku Królewskiego w tejże wieży.
W wyniku pożaru spłonęła północno-wschodnia część zamku. Był to czas, gdy Kraków zaczął tracić na znaczeniu, a niedługo później zapadła decyzja o przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy (postanowienie o przeniesieniu dworu wraz z administracją państwa zapadło w marcu 1596 r. )
Po 1593 roku Sędziwój został dworzaninem cesarza Rudolfa II (dwór na Hradczanach był wówczas alchemiczną stolicą Europy).
W 1604 r. wydał swoje dzieło alchemiczne „Novum Lumen Chymicum” (Nowe Światło Chemiczne) o rozszerzonym tytule „Dwanaście traktatów o kamieniu filozofów, wyprowadzonych ze źródła Natury i doświadczenia ręcznego”. Księga napisana po łacinie została wydana „półanonimowo” – autor oznaczył ją anagramem: DIVI LESCHI GENUS AMO (Kocham ród boskiego Lecha) stworzonym z liter własnego imienia i nazwiska: MICHAEL SENDIVOGIUS.
Napisał ponad osiemdziesiąt prac naukowych. W „Traktacie o soli” opisał „ducha saletry” (azotanu potasowego), „soli lotnej” (chlorku amonowego), i soli stałej (węglanu potasowego). W wyniku wymieszania tych substancji z wodą otrzymał „wodę królewską”, rozpuszczającą metale, w tym złoto, srebro i platynę. Odkrył tlen i jego życiowe funkcje, był twórcą „tlenowej teorii oddychania”. Napisał pierwszy podręcznik do chemii.
Cieszył się także sławą i popularnością poza granicami Polski.
Sędziwój zmarł między 20 maja a 12 sierpnia 1636 w Kravařach.
źródła:
