(1894-1982) Pisarka dziecięca, m.in. autorka utworów o Sądecczyźnie.
Urodzona 11 września 1894 r. w Słupie k/Kutna, córka rolnika Jana i Ludwiki z d. Lesznowskiej. Absolwentka kursów nauczycielskich i bibliotekarskich.
Od 1912 r. nauczycielka w Dębowej Górze Kutnowskiej, Mińsku Litewskim i Krzywdzie (Lubelszczyzna). W latach 1919-39 bibliotekarka w Ministerstwie Reform Rolnych (jej przełożoną była tam pisarka Maria Dąbrowska 1889-1965), a w latach 1946-50 w Ministerstwie Rolnictwa w Warszawie. Współpracowniczka czasopism dla dzieci i młodzieży, w tym najdłużej „Płomyka”. Czasopismo dziecięce redagowała nawet w czasie powstania warszawskiego w 1944 r. W czasie okupacji niemieckiej brała udział w tajnym nauczaniu.
Plastuś i Rogaś
Debiutowała w 1919 r. na łamach „Płomyka”. Autorka popularnych książek i sztuk scenicznych dla dzieci i młodzieży, m.in. „Plastusiowego pamiętnika” (1936, w 1978 r. pozycja ta osiągnęła 1 mln wydrukowanych egzemplarzy), „Kukuryku na ręczniku” (1936), „O Kasi, co gąski zgubiła” (1949, premiera sceniczna w teatrze kukiełkowym Baj w 1930 r.), „Przygód Plastusia” (1957) i „Plastusiowa” (1963) oraz utworów związanych tematycznie z Sądecczyzną, na której pisarka przebywała na początku lat 50.: „Rogaś z doliny Roztoki” (1957) o jelonku ze stoków Radziejowej (1266 m n.p.m.) oraz „Szkoła nad obłokami” (1958) o szkole na Niemcowej (963 m n.p.m.) – w obu książkach sportretowała autentycznych mieszkańców Rytra i okolic. A w cyklu „Polskie Madonny ludowe” (1979) m.in. obraz Matki Boskiej z Czarnego Potoku k/Łącka.
Także tłumaczka z j. rosyjskiego oraz osoba zasłużona dla historii polskiego teatru lalkowego. Od 1928 r. współorganizatorka i kierowniczka literacka warszawskiego teatru kukiełkowego Baj, który rozpoczął działalność z inicjatywy działaczy Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci przy Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu i pod nazwą wywodzącą się od bohatera napisanej przez nią sztuki dla dzieci „Bajowe bajeczki i świerszczykowe skrzypeczki”, znanej od 1935 r. pt. „O straszliwym smoku i dzielnym szewczyku, prześlicznej królewnie i królu Gwoździku”. Ponadto redaktorka pierwszej polskiej książki instruktażowej dla aktorów-lalkarzy – „Teatr kukiełek” (1935), współpracowniczka przedwojennego Instytutu Teatrów Lalkowych i członkini zarządu powołanej w 1938 r. Komisji Teatrów Kukiełkowych. W 1945 r. wzięła udział w reaktywowaniu Baja.
W Łomiankach właścicielka domku letniskowego Plastusiowo – od tytułowego bohatera jej najbardziej znanych książek. Dla relaksu tkała gobeliny, wytwarzała miedzianą biżuterię oraz oddawała się obserwacjom ptaków (posiadała znaczną wiedzę z dziedziny ornitologii).
Odznaczona m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Orderem Uśmiechu. W latach 1951 i ’56 laureatka nagród prezesa Rady Ministrów.
Zmarła 27 lutego 1982 r. w Warszawie, pochowana tamże na cmentarzu Stare Powązki. W testamencie wyraziła wolę, żeby jej warszawskie mieszkanie przy ul. Słowackiego 5/13 na Żoliborzu stało się muzeum żoliborskich pisarek Janiny Porazińskiej (1888-1971) i M. Dąbrowskiej, ale obecnie znajduje się w nim oddział Muzeum Książki Dziecięcej – Izba jej Pamięci. Nazwisko pisarki nosi wiele szkół w Polsce, m.in. w Krzywdzie.
(IrP)
Źródła
- Lesław M. Bartelski – „Polscy pisarze współcześni. Informator 1944-74”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1977
- Lomianki.info
- Spwiskitki.edupage.org
- „Almanach sceny polskiej 1981/82”, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985
- Jerzy Leśniak, Augustyn Leśniak – „Encyklopedia sądecka”, wydawca: Urząd Miejski w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000
- „Słownik biograficzny historii Polski” pod red. Janiny Chodery i Feliksa Kiryka, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005
- „Mały słownik pisarzy polskich. Część II” pod red. Włodzimierza Maciąga, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981
