PUŁASKI Kazimierz Michał Władysław (lub Wacław) Wiktor

(1745-1779)

generał brygady armii amerykańskiej, walczący wcześniej na Sądecczyźnie i Ziemi Gorlickiej

Urodził się 6.03.1745 w Warszawie, a nie w Warce – jak uważano przez wiele lat, pewnie dlatego, że jego ojciec Józef (1704-1769) był starostą wareckim. Pieczętowali się herbem Ślepowron.

Uczył się w zakonnej szkole teatynów w Warszawie, w latach 1762-63 paź rezydującego w Mitawie (obecnie Jełgawa na Łotwie) księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna, syna elektora saskiego i króla Polski Augusta III Mocnego. Od 1763 r. starosta zezuliński (od miejscowości na Podolu, obecnie Ukraina). W 1764 r. razem z ojcem i braćmi elektor króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Mason.

Przebieg służby

Uczestnik antyrosyjskiej konfederacji barskiej w 1768 r., która zakończyła się w 1772 r. pierwszym rozbiorem Polski. Mimo młodego wieku, jeden z jej czołowych dowódców w stopniu pułkownika, zapewne dzięki ojcu, który był marszałkiem tej konfederacji. Ze zmiennym szczęściem walczył w Małopolsce wschodniej, prowadząc działania partyzanckie. Kiedy poddał Rosjanom warowny klasztor w Berdyczowie (obecnie Ukraina), dostał się do niewoli i potępił konfederację, po czym został wypuszczony, ojciec w pierwszym odruchu chciał go oddać pod sąd wojenny…

Zdobywca i obrońca wzniesionej przez pochodzącego z Sądecczyzny gen. Marcina Kątskiego (patrz) naddniestrzańskiej fortecy znanej jako Okopy Św. Trójcy, następnie bezskutecznie próbował opanować Lwów, potem z powodzeniem potykał się z Rosjanami na Litwie i Lubelszczyźnie, ale nie zdobył twierdzy Zamość, ranny w bitwie pod Włodawą. Marszałek Ziemi Łomżyńskiej, regimentarz krakowski i sandomierski. Ranny w bitwie pod Rogami k/Krosna, w 1770 r. zdobywca i obrońca klasztoru na Jasnej Góry w Częstochowie, co rozsławiło jego nazwisko.

Walczył m.in. na Sądecczyźnie w okolicach Krynicy i Tylicza, obozował z wojskami konfederatów pod Muszynką (wrzesień 1769 r.) oraz na Ziemi Gorlickiej – pod Bieczem (kwiecień 1769 r.), a także pod Izbami i na stokach góry Jawor k/Wysowej (marzec 1770 r.). Szkolił tam kawalerię i prowadził stamtąd kampanię podjazdową, staczając potyczki pod Bieczem i Konieczną oraz przegraną bitwę w Wysowej w sierpniu 1771 r., po której rozbici konfederacji zmuszeni zostali do wycofania się poza granice Polski.

Porwanie króla i ucieczka do Ameryki 

W 1764 r. podpisał elekcję Stanisława II Augusta Poniatowskiego, ale w 1771 r. zorganizował nieudane porwanie króla. Za traktowaną jako świętokradztwo próbę królobójstwa zaocznie skazany w 1773 r. na karę śmierci przez ścięcie. Wskutek zabiegów jego rodziny konfederacja targowicka wydała w 1793 r. postanowienie o kasacie wyroku.

Skazany zaocznie, bo rok wcześniej uciekł z kraju pod fałszywym nazwiskiem Rudziński oraz ukrywał się jako Chomiński i Korwin. Przed powrotem do kraju na pewną śmierć przestrzegł go sam Stanisław August… Żaden kraj europejski nie chciał udzielić zamachowcowi azylu, toteż Pułaski – również z racji kłopotów materialnych, które powiększał hazardowo grając w karty – wyemigrował w 1777 r. do powstających właśnie Stanów Zjednoczonych.

W latach 1777-79 uczestnik wojny o niepodległość USA. Służył w armii Jerzego Waszyngtona (1731 lub 1732-1799) i brawurową szarżą kawaleryjską w czasie bitwy nad rzeką Brandywine uratował mu życie, za co w 1777 r. nagrodzony przez Kongres nominacją na generała brygady i naczelnego dowódcę kawalerii. W 1778 r. odmówił udziału w karnej ekspedycji przeciwko Indianom. W 1779 r. na czele sformowanego przez siebie legionu kawalerii pokonał Anglików w bitwie pod Charleston w stanie Karolina Płd. Szaleńczo odważny bohater narodowy USA uważany za twórcę kawalerii amerykańskiej – do samego końca zmagał się z nieznajomością j. angielskiego.

Pułaski… była kobietą?

Zmarł 11.10.1779 na pokładzie żaglowca „Wasp” z powodu ran odniesionych w czasie oblężenia Savannah, stolicy stanu Georgia. Pogrzebany na tamtejszej plantacji, trumnę z jego szczątkami znaleziono dopiero w 1996 r. i uroczyście pochowano w 2005 r. Naukowcy po zbadaniu szkieletu wyrazili domniemanie, że generał mógł być… kobietą, a przynajmniej hermafrodytą, czyli obojnakiem.

Bohater wielu polskich utworów literackich, obrazów, znaczków pocztowych, monet i banknotów. Jego imię nadawano w Polsce ulicom, szkołom, statkom i samolotom. W 1929 r. przy ulicy Pułaskiego w Krynicy usypano kopiec ku jego czci. W Parku Miejskim w Gorlicach wystawiono mu pomnik. W 1969 r. w Warce-Winiarach powstało jego muzeum z pomnikiem.

Od 1929 r. dzień jego śmierci jest w Stanach Zjednoczonych Dniem Pamięci Generała Pułaskiego (Pulaski Day), a od 1969 r. świętem ogólnonarodowym – od 1936 r. Polonia amerykańska organizuje wtedy swoje parady, największą na Fifth Avenue w Nowym Jorku. W 1854 r. w Savannah i w 1910 r. w Waszyngtonie wzniesiono jego pomniki – ten drugi odsłonił prezydent USA William Taft (1857-1930), potem jeszcze w 1930 r. w Utica w stanie Nowy Jork, w 1931 r. w Milwaukee w stanie Wisconsin oraz w Baltimore w stanie Maryland. Nazwę Pulaski noszą liczne miejscowości (w mieście Pulaski w stanie Tennessee w 1865 r. zawiązał się rasistowski Ku-Klux-Klan), ulice, place, parki i mosty w Stanach Zjednoczonych. W 2009 r. Kongres amerykański przyznał gen. Pułaskiemu honorowe obywatelstwo USA jako siódmemu cudzoziemcowi (wcześniej m.in. premierowi brytyjskiemu Winstonowi Churchillowi i zakonnicy znanej jako Matka Teresa z Kalkuty).

Bracia: starszy Franciszek Ksawery (1743-1769) i młodszy Antoni (1747-1813) także byli konfederatami barskimi, zwłaszcza ten pierwszy równie wybitnym, jeśli nie wybitniejszym, ale przyćmionym przez legendę Kazimierza.

(IrP)

Źródła

  • Marcin Spórna – „Słownik najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich”, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006
  • Polski Słownik Biograficzny – tom XXIX z 1986 r.
  • Janusz Roszko – „Ostatni rycerz Europy”, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1983
  • www.old.klubgorliczan.pl
  • https://wiadomosci.onet.pl/swiat/media-podaja-ze-kazimierz-pulaski-byl-kobieta-o-co-tutaj-chodzi/te1c3xr
  • „Gorlicki Informator Biograficzny”, wydawca: Stowarzyszenie „Klub Gorliczan”, Gorlice 2009