KOWALSKI-WIERUSZ Henryk

(1846-1929)

generał brygady Wojska Polskiego, pochodzący i uczący się w Nowym Sączu oraz pochowany na Sądecczyźnie.

Urodził się 12 lipca 1846 r. w Nowym Sączu w rodzinie powstańca listopadowego i miejscowego urzędnika miejskiego Jana, matka – Anastazja z d. Zielińska herbu Świnka.

Absolwent tutejszego I Gimnazjum (uczył się w nim w latach 1859-67), a w 1873 r. Akademii Wojskowo-Chirurgicznej w Wiedniu. Stażysta m.in. u prekursora mikrobiologii Ludwika Pasteura w Paryżu i laureata nagrody Nobla w medycynie za badania nad gruźlicą Roberta Kocha w Berlinie. Doktor nauk medycznych, bakteriolog i epidemiolog.

Przebieg służby

Zawodowy lekarz wojskowy w armii austriackiej: Szpital Garnizonowy nr 1 w Wiedniu, 5. pułk huzarów w Bratysławie (obecnie stolica Słowacji), 6. pułk ułanów w Jarosławiu, 41. pułk piechoty w Klosterbruck (Czechy?), 18. pp w Brunico (Włochy, wtedy znane pod niemiecką nazwą Bruneck), 17. pp w Lublanie (obecnie stolica Słowenii, wtedy znana pod niemiecką nazwą Laibach), w latach 1882-84 ordynator w Szpitalu Garnizonowym nr 2 w Wiedniu, uczestnik międzynarodowej misji lekarzy na terenach zagrożonych epidemiologicznie w Serbii i Bułgarii, w latach 1887-96 naczelny bakteriolog laboratorium Wojskowego Komitetu Sanitarnego, kierownik Instytutu Bakteriologicznego w Wiedniu, zastępca komendanta Szpitala Garnizonowego nr 25 w Sarajewie (obecnie stolica Bośni i Hercegowiny) i komendant szpitala w Lublanie.

Awanse: 1879 – porucznik, 1886 – kapitan, 1896 – major, 1900 – podpułkownik, 1904 – pułkownik, 1910 – gen.-podporucznik. Od 1906 r. w stanie spoczynku, ale na czas I wojny światowej przywrócony do służby w latach 1915-17. Powrócił do Polski i mieszkał w Krakowie.

Do odrodzonego Wojska Polskiego zgłosił się już w listopadzie 1918 r. w wieku 72 lat: referent higieny i lekarz w szpitalach zakaźnych oraz inspektor sanitarny i lekarz garnizonowy w Dowództwie Okręgu Korpusu V Kraków. W 1924 r. przeniesiony w stan spoczynku i zweryfikowany jako gen. brygady ze starszeństwem od 1919 r.

Odznaczony m.in.  austriackimi Rycerskim Orderem Franciszka Józefa i Złotym Krzyżem Zasługi z Koroną oraz  bułgarskim Orderem św. Aleksandra.

Rezydent w majątku Stróże k/Zakliczyna. Zmarł tamże 29 kwietnia 1929 r., pochowany w grobowcu rodzinnym Dunikowskich na cmentarzu w Jakubkowicach (obecnie część Łososiny Dolnej k/Nowego Sącza).

Jego brat Zygmunt był powstańcem styczniowym.

(IrP)

 

Źródła

  • Piotr Stawecki – „Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski – „Generałowie Polski niepodległej” Editions Spotkania, Warszawa 1991
  • „Bóg, honor, ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej” pod red. Jerzego Leśniaka i Henryka Szewczyka, Instytut Pamięci Narodowej i Fundacja Sądecka, Nowy Sącz-Warszawa 2009
  • Jerzy Leśniak, Augustyn Leśniak – „Encyklopedia sądecka”, Wydawca: Urząd Miejski w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000
  • Jerzy Giza – „Generałowie z Sądecczyzny rodem”, Almanach Sądecki nr 2/7 1994