(1933-1999) Poeta związany z Sądecczyzną.
Właśc. Harasimiuk (inna wersja – Harasymow lub Harasymów). Urodzony 24 lipca 1933 r. w Puławach, syn Wawrzyńca i Leokadii z d. Domańskiej (inna wersja – oficera WP Stanisława, którego ojciec, czyli dziadek poety, miał mieć pochodzenie rusińskie lub ukraińskie, a matka, czyli babcia poety, być Austriaczką lub Niemką, i polonistki Ireny Danuty z d. Grzelewskiej, jej z kolei ojciec, czyli drugi dziadek poety, Jan Gabriel miał być przed II wojną światową burmistrzem Chrzanowa). Wątpliwości wynikają z tego, że poeta mitologizował swoją biografię… Od 1947 r. nosił nazwisko Harasymowicz, a od 1974 r. publikował jako Harasymowicz-Broniuszyc.
W 1953 r. ukończył Liceum Leśne w Limanowej.
Kraina łagodności
Mieszkał w Krakowie, ale sporą część życia spędził na Sądecczyźnie, m.in. w trakcie nauki w szkole średniej odbył praktykę w lasach, a po porzuceniu szkoły pracował jako robotnik leśny w okolicach Muszyny i Krynicy, wiadomo też, że bywał w Łącku, Podegrodziu, Przydonicy. W 1957 r. założyciel grupy literackiej Muszyna, do której należeli m.in. Halina Poświatowska – patrz, Stanisław Grochowiak – patrz, Tadeusz Nowak – patrz i Tadeusz Śliwiak – patrz. Latem jej członkowie zjawiali się oczywiście w Muszynie i spotykali tam z czytelnikami. Harasymowicz kierował nią do 1961 r., przetrwała do 1963 r., a w latach 70. nawiązali do niej członkowie grupy literackiej Tylicz, m.in. Adam Ziemianin – patrz, a Harasymowicz został jej patronem.
Na początku lat 70. XX w. pierwszy w historii honorowy obywatel Muszyny, ale początkowo odmówił przyjęcia tej godności, protestując w ten sposób przeciwko przemianom urbanizacyjnym w ukochanej przez siebie miejscowości. Ostatecznie przyjął to wyróżnienie, ale i tak jego związki z Muszyną uległy zerwaniu. Musiało to być bolesne, gdyż Muszyna i okolice były dla niego arkadią szczęśliwości i „krajem łagodności” – przeciwstawiał je „wypalonemu miastu” Krakowowi, w którym mieszkał. Mimo tego fan klubu piłkarskiego Cracovia.
Wybitny historyk i krytyk literatury Kazimierz Wyka (1910-1975) tak wytyczył szlak do tej baśniowej „krainy łagodności”: „Do kraju tego prowadzą z Krakowa różne rzeczywiste drogi, zanim za Starym Sączem, zanim gdzieś od Rytra nie przytulą się do siebie i nie ścisną we wstążkę trójdzielną i odtąd nierozłączną – z drugiej strony z Tatr przybywający Poprad, rzeczny Janosik, łagodniejszy od swego harnasiowatego krewniaka Dunajca – Poprad, linia kolejowa i szosa”.
W twórczości piewca Łemkowszczyzny, przyrody podgórskiej i folkloru. Autor tomików poezji, m.in. „Cuda” (1956), „Powrót do kraju łagodności” (1957), „Pastorałki polskie” (1966), „Madonny polskie” (1969), „Zielony majerz” (1969), „Złockie niebo cerkiewne” (1983), „Wiersze beskidzkie” (1986), „Lichtarz ruski” (1987), „Ubrana tylko w trawy połonin” (1988), „Wiersze z połonin” (1996) i „Bieszczady” (2003). Za życia wydał aż 59 książek z poezją: 39 tomiki nowych wierszy, 7 wznowień, 6 wyborów i 7 zbiorów tematycznych – ukazały się w łącznym nakładzie ponad 700 tys. egzemplarzy.
Muszynie poświęcone są jego wiersze „Miasteczko w Karpatach” zadedykowany Janowi Zychowi – patrz, „Dom za Popradem” i „Muszyński październik”, Barcicom – „Święte Barcice”, „Madonna pod Barcicami” i „Cumulus nad Barcicami”, Przydonicy – „Madonna z Przydonicy”, zaś Krużlowej – „Madonna z Krużlowej” ze słowami „gór Panna najpiękniejsza” i „drobna jak laleczka z cynamonu”, bo – jak wiadomo – przecudnie wyrzeźbiona przez samego Wita Stwosza. Ponadto pisał też o Bartnem, Bielance, Czaczowie, Leluchowie, Łącku, Maszkowicach, Miliku, Mochnaczce, Ptaszkowej, Regietowie, Rożnowie, Rytrze, Wierchomli i Złockiem. W poezji uwiecznił nie tylko Łemkowszczyznę i Sądecczyznę, lecz także pejzaże znad zalewów rożnowskiego i czchowskiego oraz Pogórza Rożnowsko-Ciężkowickiego. Tłumaczony na wiele języków. Jego utwory wykonywali piosenkarze studenccy: Elżbieta Adamiak (1955-) i Wojciech Bellon (1952-1985, właśc. Belon) z Wolnej Grupy Bukowina.
Prochy na połoninach
Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, uhonorowany m.in. Nagrodą im. St. Piętaka (1967), Nagrodą Fundacji im. Kościelskich (1971), Nagrodą Miasta Krakowa (1973), nagrodami ministra kultury i sztuki II stopnia (1975) i I stopnia (1985) oraz Nagrodą Państwową II stopnia (1988).
Zmarł 21 sierpnia 1999 r. w swoim mieszkaniu przy ul. Lotniczej (obecnie ul. Janusza Meissnera) w Krakowie. Skremowany, jego prochy rozsypano z helikoptera nad połoninami w Bieszczadach – zgodnie z wolą wyrażoną w wierszu z tomu „Miłość w górach” (1997). Ma pomnik w Bieszczadach – na Przełęczy Wyżnej pod Połoniną Wetlińską.
Henryk Cyganik – patrz – w wierszu bez tytułu zadedykowanym „pamięci Mistrza Jerzego Harasymowicza”:
Beskid zapadł się w ciszę
i obmacuje niebo
(…)
Pan już wie
panie Jerzy
co to wieczność i bezkres
pan już wie
co to lekkie jak myśl
światło
(…)
słowa kołują nad Leluchowem
(…)
tylko pan przeskoczył
na drugą stronę grani
(…)
– mówię Bogu na ucho Radziejowej
niebo jest wierszem doskonałym
po co Ci poeta Jerzy?
(…)
i pasie kierdel metafor
na wrzosowym poemacie polany
(IrP)
Źródła
- „Słownik pisarzy”, Wydawnictwo Greg, Kraków 2006
- „Pisarze Ziemi Krakowskiej. Informator”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976
- Harasymowicz.republika.pl
- Adam Ziemianin – „Muszyńskie ślady Jerzego Harasymowicza” na Almanachmuszyny.pl z 2000 r.
- Ireneusz Pawlik – „Panorama wsi sądeckich. Leluchów”, dodatek specjalny miesięcznika „Sądeczanin”, styczeń 2012
- Jerzy Leśniak, Augustyn Leśniak – „Encyklopedia sądecka”, wydawca: Urząd Miejski w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000
- „Słownik biograficzny historii Polski” pod red. Janiny Chodery i Feliksa Kiryka, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005
- „Mały słownik pisarzy polskich. Część II” pod red. Włodzimierza Maciąga, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981
- Bolesław Faron – „Poeci Sądecczyzny. Antologia”, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2019 via Henryk Szewczyk – „Poeci Sądecczyzny: Jerzy Harasymowicz” na Sadeczanin.info z 17.05.2016
