(1946-2005) Pisarz czynny w Nowym Sączu i na Sądecczyźnie.
Urodzony 17 listopada 1946 r. w Maniowach k/Czorsztyna. Mówił o sobie: „Jestem góralem podwodnym, bo miejsce mojego przyjścia na świat pokryła tafla Jeziora Czorsztyńskiego”. Jego rodzice Aniela z d. Plewa i krakowianin Adolf poznali się w czasie II wojny światowej na robotach przymusowych w III Rzeszy. Ojca – na oczach żony z niemowlęciem (Henrykiem) na ręku – zamordowali podkomendni Józefa „Ognia” Kurasia (1915-1947).
Absolwent I LO im. B. Nowodworskiego w Krakowie i teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim z 1969 r., ponadto studiował reżyserię w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej.
Twórczość
Pracownik kabaretu Piwnica pod Baranami w Krakowie, w okresie 1970-76 oraz w latach 80. dziennikarz „Gazety Krakowskiej” (m.in. kierownik jej działu kulturalnego, w którym pracował z nowosądeczaninem-poetą Wiesławem Kolarzem – patrz), w latach 1980-90 w rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie, w 1991 r. redaktor naczelny satyrycznej „Gazety Towarzyskiej”, w latach 1991-2004 „Wici Polonijnych”, w 1994 r. „Tarniny”, a w 1995 r. tygodnika „Dziś i jutro”, kierownik literacki scen krakowskich (Teatr Maski i Aktora Groteska, Teatr Ludowy, Teatr Satyry Maszkaron), a także Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie oraz Teatru Lalki i Aktora Pinokio w Łodzi.
Poeta, prozaik, dramaturg, satyryk, publicysta i teatrolog; autor słuchowisk radiowych, sztuk teatralnych, tekstów kabaretowych – m.in. dla założonego przez Bohdana Smolenia (1947-2016) kabaretu Pod Budą, kilku tomików wierszy, powieści, opowiadań, bajek, tekstów piosenek (m.in. dla telewizyjnych „Spotkań z balladą”), utworów pisanych gwarą góralską i adaptator.
Na okładce tomiku poezji „Biała klinika” (2001), związanego z leczeniem u Sądeczanina-prof. Tadeusza Popieli (1933-), tak streścił siebie: „Pisał w życiu praktycznie wszystko poza donosami, raportami i anonimami. A zatem: prozę, słuchowiska radiowe, sztuki teatralne, teksty filozoficzne, numery kabaretowe, scenariusze okolicznościowych akademii na cześć, przemówienia, filipiki, laudacje, reportaże, felietony, prace magisterskie, eseje, rzeczy satyryczne, listy, bajki dla dzieci i w końcu poezje”. A w jednym z wierszy tego zbioru napisał „tu skalpel rozmawia ze śmiercią (…) nowotwór wygłasza swoją hamletyczną kwestię (…) zobaczycie jeszcze wrócę (…) modli się do błogosławionych rąk chirurga”, a w innym tak skomentował swoje wyzdrowienie/zmartwychwstanie:
więc jestem znowu
w nawie Beskidu
przed ołtarzem Tatr i Gorców
W 2002 r. laureat nagrody im. Władysława Orkana – patrz. Znany z bon motu „Proponuję, by książkę do nabożeństwa zamienić na nabożeństwo do książki”. Jego teksty są śpiewane przez gorlicki zespół Ostatnia Wieczerza w Karczmie Przeznaczonej do Rozbiórki.
Na Sądecczyźnie
Latami mieszkał w drewnianej chałupie w Beskidzie Sądeckim – nad Łomnicą-Zdrojem, na zboczu Parchowatki (1004 m n.p.m.) w Paśmie Jaworzyny Krynickiej (1114 m n.p.m.). W poezji uwieczniał Poprad, Radziejową (1262 m n.p.m.) i okolice Piwnicznej-Zdroju. Np. we „Wniebowstąpieniu”:
karmię się kromką ciszy
odkrajaną z bochna Radziejowej
piję mleko z mgieł
z wielkiej konwi Popradu
Pod pseudonimem Jasiek Plewa prowadził biura prasowe nowosądeckiego festiwalu Święto Dzieci Gór – wydał potem książkę „Cosik śmiysznego Jaśka Plewowego” (1998). Napisał tam: „Nie lubim cygaństwa, polityki i głupoty. Reśtę trawię. Kocham moje dzietcyska, mojom babę, moje góry. Reśtę toleruję. Kieby fto fcioł się wiyncy o mnie wywiedzieć, cekom całe lato kazdego roku w mojym sałasie nad Piwnicnom. (…) stamtela syćka generały i prezydenty, mędrki i proroki som takie malućkie, ze ik gołym okiym nie uwidzis”.
O nowosądeckim Teatrze Robotniczym im. Bolesława Barbackiego napisał monografię „Z teatru ulepieni” (1997) oraz tekst do albumu wydanego dla uczczenia 700-lecia Nowego Sącza. Także uczestnik Konfrontacji Ruchu Artystycznego Młodzieży (KRAM) w Myślcu n/Popradem i Jesieni Literackich w N. Sączu oraz juror tutejszego przeglądów amatorskich zespołów teatralnych Bajdurek. W ramach nowosądeckiego Forum Teatralnego szkolił instruktorów kultury i nauczycieli w Małopolskim Centrum Kultury „Sokół”, tamże zaprezentował swój ostatni program kabaretowy „Sieroty po PRL”.
Zmarł 23 lutego 2005 r. w Krakowie, pochowany tamże na Cmentarzu Rakowickim.
Tomik „Dopiero za pięć dwunasta” (1997) zadedykował dzieciom: Kamilowi, Kajetanowi, Jędrzejowi, Kai i Jagnie.
(IrP)
Źródła
- Maniowy.net
- Sok.alwernia.pl
- Jerzy Leśniak, Augustyn Leśniak – „Encyklopedia sądecka”, wydawca: Urząd Miejski w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000
- Poema.pl
- Plezantropia.fora.pl
- Bolesław Faron – „Poeci Sądecczyzny. Antologia”, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2019 via Rafał Gajewski – „Poeci Sądecczyzny: Henryk Cyganik” na Sadeczanin.info z 16.04.2018
