PIERACKI Bronisław Wilhelm

(1895-1934)

generał brygady Wojska Polskiego, pochodzący z Gorlic oraz uczący się, wyszkolony i działający w Nowym Sączu, Honorowy Obywatel N. Sącza

Urodzony 28 maja 1895 r. w Gorlicach jako wnuk powstańca listopadowego, syn urzędnika skarbowego Stanisława Jana i Eugenii Marii z d. Budziszewskiej. W N. Sączu zamieszkali przy ul. Matejki 27.

W latach 1906-14 uczeń i absolwent I Gimnazjum w Nowym Sączu, 3 semestry studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, potem na wydziale prawa Uniwersytetu Lwowskiego.

Przebieg służby

Członek organizacji paramilitarnych Związek Walki Czynnej i Związek Strzelecki. W lipcu 1914 r. ukończył letni kurs instruktorów Polskich Drużyn Strzeleckich urządzony w gmachu dzisiejszej SzP nr 1 im. A. Mickiewicza w Nowym Sączu. W Legionach Polskich od 28 sierpnia 1914 r.: dowódca kompanii w 2. i 4. pułku piechoty na froncie rosyjskim. Ranny pod Jastkowem na Lubelszczyźnie – dochodził do siebie w Nowym Sączu przez prawie pół roku. Po tzw. kryzysie przysięgowym w 1917 r. (Polacy odmówili przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec) wcielony do armii austriackiej – 16. pp Obrony Krajowej „Krakau”, a wiosną 1918 r. zwolniony jako niezdolny do służby.

Komendant Okręgu Nowy Sącz Polskiej Organizacji Wojskowej, potem to samo stanowisko we Lwowie. W końcu 1918 r. dowódca odcinka obrony Lwowa, konkretnie dworca kolejowego, przed Ukraińcami, potem komendant weryfikacji w 4. pp Legionów. W 1919 r. referent i kierownik wydziału w I departamencie Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1920 r. kierownik Wydziału Wyznań Niekatolickich MSWojsk., oficer łącznikowy Głównej Kwatery Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, po czym z powrotem na poprzednim stanowisku w MSWojsk. Ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od 1924 r. I referent Inspektoratu Armii nr IV.

W 1926 r. aktywny organizator i realizator przeprowadzonego przez Józefa Piłsudskiego zamachu stanu eufemistycznie zwanego przewrotem majowym. Część 1928 r. w stanie nieczynnym z powodu wyboru na posła do Sejmu z ramienia sanacyjnego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem – został wiceprzewodniczącym jego klubu parlamentarnego. Zrzekł się mandatu, aby zostać II zastępcą szefa Sztabu Generalnego WP ds. koordynowania prac ministerstw cywilnych w zakresie przygotowań obronnych.

Awanse: 1914 – podporucznik, 1915 – porucznik, 1916 – kapitan, 1918 – major, 1920 – podpułkownik, 1924 – pułkownik, 1934 (pośmiertnie) – generał brygady.

Odznaczony m.in. Orderem Orła Białego (pośmiertnie), orderem Virtuti Militari V klasy, Wielką Wstęgą i Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta oraz 4-krotnie Krzyżem Walecznych.

Śmierć w zamachu i 4 pogrzeby

Od 1929 r. ponownie w stanie nieczynnym jako wiceminister spraw wewnętrznych. W 1930 r. wicepremier-minister bez teki w rządzie ppłka Walerego Sławka, w 1931 r. odwołany i mianowany na ministra spraw wewnętrznych w rządzie płka Aleksandra Prystora. Wobec mniejszości narodowych prowadził politykę uzależniania ich swobód od stosunku do państwa polskiego. Mason.

15 czerwca 1934 r. zginął w zamachu przeprowadzonym przed restauracją przy ul. Foksal w Warszawie przez ukraińskiego nacjonalistę Hryhorija Maciejkę (1913-1966). Ten uciekł do Argentyny, natomiast skazano członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, w tym Stepana Banderę, późniejszego ludobójcę Polaków na Wołyniu.

Miał aż 4 pogrzeby: po manifestacyjnym pochowany najpierw na nowym wtedy cmentarzu komunalnym przy ul. Rejtana w Nowym Sączu. Po roku – z udziałem delegacji rządowej z ówczesnym premierem Marianem Kościałkowskim-Zyndramem na czele, w asyście generalicji i m.in. prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego – trumnę przeniesiono do specjalnie wybudowanego mauzoleum na starym cmentarzu przy obecnej al. Wolności. W 1940 r. niemieckie władze okupacyjne rozkazały przeniesienie grobowca z powrotem na cmentarz komunalny przy ul. Rejtana. W 2018 r. szczątki Pierackiego wróciły do mauzoleum na starym cmentarzu.

Już w 1931 r. obdarzony tytułem honorowego obywatela Nowego Sącza. Jego imię nadano tu dotychczasowej ulicy Grodzkiej, Domowi Strzeleckiemu (później Dom Kultury Kolejarza, obecnie Miejski Ośrodek Kultury), gdzie znajduje się tablica ku jego czci, oraz mostowi nad rzeką Kamienica.

2 dni po śmierci Pierackiego prezydent RP Ignacy Mościcki podpisał wydane na polecenie Piłsudskiego rozporządzenie o utworzeniu obozu pracy przymusowej w Berezie Kartuskiej, w którym następnie koncentrowano przeciwników władz sanacyjnych, w tym polityków opozycyjnych.

Siostra-oszustka

Jego siostra, urodzona w Gorlicach w 1885 r. Wanda, po mężu Parylewicz, żona sędziego orzekającego w Muszynie, została bohaterką najgłośniejszej afery korupcyjnej w II RP.

Parylewiczowa, która zaczynała jako nauczycielka szkół powszechnych w Nowym Sączu i Muszynie oraz działaczka społeczna odznaczona w 1931 r. Złotym Krzyżem Zasługi, rozwinęła za życia brata szeroką działalność na niwie płatnej protekcji. Przede wszystkim miała pomóc w karierze męża Franciszka, szeregowego sędziego z Muszyny, którego najpierw mianowano na prezesa Sądu Okręgowego w Tarnowie, a potem uczyniono prezesem Sądu Apelacyjnego w Krakowie.

Jako żona persony tej rangi żyła ponad stan, a na pokrycie rosnących w lawinowym tempie wydatków zaciągała pożyczki, których nie była w stanie spłacać. Wpadła na pomysł, jak może się samofinansować: powołując się na wpływy zarówno brata, jak i męża brała pieniądze od osób, które oczekiwały awansów w administracji państwowej i sądownictwie, korzystnych wyroków w sądach, pozytywnych dla siebie rozstrzygnięć w urzędach czy odroczeń od służby wojskowej. Nie miała zahamowań, interweniując w sprawach swoich „klientów” listownie i podpisując się dla lepszego efektu jako „Maria Pieracka, matka Bronisława”.

I prosperowała do czasu, kiedy tak się zagalopowała, że znowu jako „Maria Pieracka, matka Bronisława” skierowała pismo do premiera Felicjana Sławoja-Składkowskiego, wnosząc o ułaskawienie kuzyna skazanego za defraudację. Premiera-generała, którego główną zasługą dla potomności były wychodki zwane sławojkami, uderzyło, że matka jego kolegi z wojska zwraca się do niego z prośbą o ułaskawienie, choć powinna wiedzieć, iż prawem łaski dysponuje nie premier, lecz prezydent RP. Kazał sprawę wyjaśnić i wszystko się wydało.

Proces siostry rozpoczął się zaledwie 2 lata po śmierci brata, ale Wanda Parylewiczowa nie doczekała wyroku, gdyż zmarła 3 marca 1937 r. na zapalenie płuc.

Brat Bronisława i Wandy – także urodzony w Gorlicach Kazimierz Pieracki (1891-1941) był absolwentem gimnazjum i współzałożycielem Związku Strzeleckiego w Nowym Sączu, oficerem Legionów Polskim, a w latach 1931-34 wiceministrem oświaty. Zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz.

(IrP)

Źródła

  • Piotr Stawecki – „Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski – „Generałowie Polski niepodległej”, Editions Spotkania, Warszawa 1991
  • „Bóg, honor, ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej” pod red. Jerzego Leśniaka i Henryka Szewczyka, Instytut Pamięci Narodowej i Fundacja Sądecka, Nowy Sącz-Warszawa 2009
  • Jerzy Leśniak, Augustyn Leśniak – „Encyklopedia sądecka”, Wydawca: Urząd Miejski w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2000
  • „Słownik biograficzny historii Polski” pod red. Janiny Chodery i Feliksa Kiryka, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2005
  • Helena Kowalik – „Słynne procesy II Rzeczpospolitej”, Muza, Warszawa 2020
  • „Gorlicki Informator Biograficzny”, wydawca: Stowarzyszenie „Klub Gorliczan”, Gorlice 2009
  • „Słownik biograficzny Europy środkowo-wschodniej” pod red. Wojciecha Roszkowskiego i Jana Kofmana, Instytut Studiów Politycznych PAN i Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004
  • Jacek Zaremba – „Trzy pogrzeby Bronisława Pierackiego”, miesięcznik „Sądeczanin” z września 2011 r.
  • b.a. (brak autora) – „Pogrzeb generała”, miesięcznik „Nowysacz.pl” nr 10/2018