(1959-) Założycielka i właścicielka wydawnictwa książkowego Czarne oraz autorka książek zamieszkała w Beskidzie Niskim.
Urodzona 19 listopada 1959 r. w Warszawie, wnuczka neurologa, ofiary Holokaustu Ignacego Sznajdermana (1896-1942), córka prof. kardiologii Marka Sznajdermana (1929-2020) i prof. medycyny Małgorzaty Ciświckiej-Sznajderman (1931–1988).
Antropolożka
Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego, z wykształcenia antropolożka kultury, tytuł doktora nauk humanistycznych uzyskany w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Naukowo zajmowała się antropologią współczesności, w tym popkulturą audiowizualną i problemami religijnymi.
Autorka książek „Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS” (1994), „Współczesna Biblia Pauperum. Szkice o wideo i kulturze popularnej” (1998), „Błazen. Maski i metafory” (2000), „Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna” (2016, saga o przodkach autorki, w 2023 r. resztę nakładu wycofano ze sprzedaży wskutek ugody z wnukiem filozofa Władysława Tatarkiewicza 1886-1980) i „Pusty las” (2019, o dawnych mieszkańcach Wołowca i okolic). Redaktorka antologii esejów, m.in. „Nostalgia. Eseje o tęsknocie za komunizmem” (2002), „Znikająca Europa” (2006, z Kathariną Raabe 1957-), „Jako dowód i wyraz przyjaźni. Reportaże o Pałacu Kultury” (2015, z Magdaleną Budzińską), „Przecież ich nie zostawię. O żydowskich opiekunkach w czasie wojny” (2018, z Magdaleną Kicińską 1987-) i „Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego” (2023, z Sylwią Chutnik 1979-).
Magnes pustki
Powiedziała: – (…) czuję się związana z Sądecczyzną. Pierwsze moje kroki tutaj stawiałam w górach w Beskidzie Sądeckim i zakochałam się wtedy w Białej Wodzie, w Czarnej Wodzie, w Jaworkach, w Obidzy. (…) Później moja droga poprowadziła mnie w Beskid Niski, ale to wciąż Sądecczyzna.
Zamieszkała w Beskidzie Niskim razem z pisarzem Andrzejem Stasiukiem – patrz, mężem od 1999 r. Powiedziała: „Wtedy Bieszczady się już cywilizowały, a Beskid nadal był dziki. Lądowały tam wolne duchy, można było miesiącami żyć bez meldunku, milicja rzadko się zjawiała. Tam byłam wolna, co szczególnie poczułam w czasie stanu wojennego. Ale jeszcze bardziej od wolności przyciągało mnie to, co tam jest najstraszniejsze, czyli ta pustka. Przyroda, która wdziera się w resztki cywilizacji”. Te resztki cywilizacji to ślady po dawniejszych mieszkańcach – Łemkach wysiedlonych po II wojnie światowej. Pozostały po nich bezludne wsie, z powrotem odzyskiwane przez naturę.
Wydawnictwo Czarne
Od 1996 r. prowadzi tam wydawnictwo książkowe Czarne, które rozpoczęło działalność w ich domu i zainaugurowało istnienie wydaniem zbioru opowiadań Stasiuka „Przez rzekę” (1996), ale z czasem pojawiła się potrzeba otworzenia biur w Gorlicach i Warszawie. Jego nazwę – od wsi, w której zamieszkali Stasiukowie, a symbolicznie pewnie od mało optymistycznej tematyki, którą prezentowało – zaproponował dziennikarz Roman Kurkiewicz (1962-).
Miało wydawać pozycje, jakie spodobają się kierownictwu. Specjalizuje się we współczesnej prozie polskiej i środkowoeuropejskiej, jego mottem jest „Inna Europa, inna literatura”. Znane jest z książek m.in. Ukraińca Jurija Andruchowycza (1960-) i innych pisarzy z pogranicza polsko-ukraińsko-słowackiego, krajów postkomunistycznych, postradzieckich i bałkańskich, ale i innych, jak np. Günthera Wallraffa (1942-), oraz oczywiście polskich – choćby Olgi Tokarczuk (1962-), Pawła Huelle (1957-2023), Michała Olszewskiego (1977-), Krzysztofa Siwczyka (1977-), Marcina Świetlickiego (1961-), Mirosława Nahacza – patrz, Jacka Hugo-Badera (1957-) i Mariusza Szczygła (1966-). Dziwnym trafem nie zakwalifikowano natomiast do druku „Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną” Doroty Masłowskiej (1983-)…
Szansa dla sołectwa Krzywa
Stasiukowie byli współzałożycielami Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Krzywa, Sznajderman została jego prezeską, a ich córka chodziła tam do szkoły. Ojciec tak o tym mówił: „Posłaliśmy Tośkę w normalne środowisko, w którym się świetnie czuła. Mała, rodzinna szkoła w Krzywej. Z garstką dzieciaków i kapitalną atmosferą. W zimie bywało, że w ogóle nie chodziła, bo drogi były zasypane”.
SRSK pod hasłem „Podaruj szansę dzieciom bez szans” organizowało miejscowym dzieciom możliwości rozwoju. M.in. fotoreporter „Gazety Wyborczej” Piotr Janowski (1969-) rozdał im aparaty fotograficzne, po czym urządzono wystawy tych zdjęć m.in. w Gorlicach, Warszawie, Berlinie, Wiedniu i Goeteborgu, zaś wydawnictwo Czarne opublikowało je w albumie.
Laureatka nagród, m.in. Rankingu Genialni Lokalni Globalni im. Danuty Szaflarskiej – patrz – organizowanego pod patronatem medialnym „Dobrego Tygodnika Sądeckiego” oraz Nagrody im. Vaclava Buriana za wkład do dialogu środkowoeuropejskiego w dziedzinie kultury z 2020 r. Nominowana m.in. do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego (2017), dwukrotnie do Nagrody Literackiej Nike (2017, 2020) i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus
(IrP)
Źródła
- „Gorlicki informator biograficzny”, wydawca: Stowarzyszenie „Klub Gorliczan”, Gorlice 2009
- Natalia Sajewicz – „Monika Sznajderman” na Culture.pl z 13.02.2021
- Czarne.com.pl
- Dts24.pl
- Małgorzata I. Niemczyńska – „Trochę się oszukuję… Rozmowa z Moniką Sznajderman”, „Gazeta Wyborcza” z 13.10.2006
- „Życie to jednak strata jest. Andrzej Stasiuk w rozmowach z Dorotą Wodecką”, Biblioteka „Gazety Wyborczej” i wydawnictwo Czarne, Warszawa 2015
- Wikipedia
