e-encyklopedia Sądecczyzny

Sączopedia

STADNICKI Józef Edward Adam

Józef Stadnicki
źródło fotografii: IPN; „Przystanek Historia”

(1919 – 1960) Ziemianin. Oficer AK.

Urodził się 16 października 1919 roku w Nawojowej,  Syn hrabiego Adama Stadnickiego  i Stefanii z książąt Woronieckich.  Używał pseudonimów Kazimierz, Kobuz, Madej, Rydwan.

W latach 1933-1935 uczył się w Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie pod Lesznem.

W wieku 17 lat zachorował na polio.  Źle rozpoznana (jako postępujący paraliż) choroba Heinego-Medina i nieprawidłowo leczona zabiegiem przerwania nerwów rdzeniowych na odcinku lędźwiowym kręgosłupa poprzez naświetlenie promieniami rentgenowskimi sprawiła, że do końca życia funkcjonował z niepełnosprawnością wynikającą z niedowładu nóg. Mimo ograniczeń ruchowych, żył aktywnie.

Załamany swoim stanem zdrowia Józef przeszedł psychiczne załamanie, jednak nie poddał się i po rehabilitacji eksternistycznie kontynuował naukę w nowosądeckim gimnazjum, po którym w 1938 roku zdał maturę.

Poruszał się wykonanym specjalnie dla niego dwukołowym konnym wózkiem. W zimie wykorzystywał sanki konne.

W czasie II wojny światowej kierował organizacją szlaku przerzutowego na Węgry. Udostępnił konspiracji sądeckiej leśniczówki zlokalizowane wzdłuż granicy ze Słowacją. Współorganizował szkołę podchorążych AK. Wydawał (wraz z członkami rodziny) konspiracyjne pismo „Myśl Polska”.

Dzięki doskonałej znajomości lasów i paradoksalnie – dzięki swojej niepełnosprawności, syn hrabiego Adama Stadnickiego stał się człowiekiem kluczowym dla konspiracji długo pozostając dla niemieckiej policji poza kręgiem podejrzanych.

W 1942 r. Józef trafił wspólnie z bratem Andrzejem do niemieckiego aresztu, ale nikt nie uwierzył, że sparaliżowany człowiek może działać w ruchu oporu.

Poważnych podejrzeń co do działalności konspiracyjnej Józefa Niemcy ponownie trafili we wrześniu 1944 r., zmuszając go do ewakuacji z Nawojowej  i ukrywania się w rejonie Gorlic ( m.in. w Lipinkach). 8 października 1944 r. ożenił się z Elżbietą Lubomirską, z którą wspólnie pozostali w ukryciu aż do wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie polskie. Doczekał się pięciorga dzieci: Cecylii (ur. 1945), Andrzeja (ur. 1946), Julity (ur. 1948), Zbigniewa (ur. 1951) i Adama Stefana (ur. 1953).

Po reformie rolnej i upaństwowieniu majątku Stadnickich, Józef z Elżbietą zamieszkali w Krynicy, w willi „Miła”. Najpierw zajmował się tam handlem zbożem, później otrzymał zatrudnienie na stanowisku księgowego w spółdzielni fotograficznej.

W październiku 1960 r. udał się skuterem do Warszawy, aby starać się o zgodę ministra zdrowia na leczenie ciężko chorego syna poza granicami PRL. W drodze powrotnej, pod Grójcem, uległ wypadkowi. Zmarł tego samego dnia – 16 października w Grójcu. Spoczywa w krypcie Stadnickich w kościele w Nawojowej.

(ik)

Józef Stadnicki
źródło fotografii: Towarzystwo Miłośników Ziemi Łabowskiej

Józef Stadnicki

źródła: IPN; Józef Bieniek, Wojskowy ruch oporu na Sądecczyźnie część 1 i 2., „Rocznik Sądecki” t.12/1971 oraz  „Rocznik Sądecki” t.13/1972;  Elżbieta Lubomirska-StadnickaNa krawędzi epok, Wyd. Rosikon Press, Warszawa 2019; Adam StadnickiWspomnienia, „Rocznik Sądecki” t.43/2015.

© 2024 Wydawnictwo Dobre, Nowy Sącz