Sączopedia

Sądecka wieś, leżąca w gminie Podegrodzie, w dolinie potoku Brzeźnianka (wys. 300-657 m n.p.m.). Zajmuje 10,5 km. kw.  W 2021 r. w Brzeznej zamieszkiwało 2565 osób.

Pierwsza historyczna wzmianka o Brzeznej pochodzi z 6 lipca 1280 r. Część wsi była wówczas własnością starosądeckich sióstr Klarysek a inny jej fragment należał do rycerza Marcina, syna Unisława. Na przełomie XIII i XIV w. rycerz Marcin został właścicielem całej Brzeznej. Kolejno gospodarzyli wsią synowie rycerza Marcina, Unisław z Brzeznej (1357), Mikołaj Gedko z Bobowej herbu Gryf (XV w.), a na przełomie XIX i XX w. – Stadniccy z Nawojowej, po których pozostał XIX-wieczny dwór z zabudowaniami gospodarczymi i czworakami dla służby będący własnością Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego. Funkcjonował tu niegdyś również browar, rozebrany po zakazie produkcji alkoholu wydanym przez władze austriackie.

Dwór Stadnickich w Brzeznej odrestaurowany po 2009 przez dzierżawców – Irenę i Pawła Samków służy obecnie organizacji spotkań biznesowych i imprez okolicznościowych.

Od 1 stycznia 1953 r. w Brzeznej działa Sadowniczy Zakład Doświadczalny powołany jako jednostka Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach zajmujący się działalnością badawczą z zakresu sadownictwa,  upowszechnianiem wiedzy sadowniczej, produkcją materiału szkółkarskiego i wprowadzaniem do uprawy mniej znanych gatunków roślin jagodowych.

Nazwa miejscowości

W średniowiecznych dokumentach pisanych po łacinie występuje pod zniekształconymi nazwami Brezna, Bresna, Brzezena, Brzezdna, Brzesdna, Brzesna, Bzresdna, Przestna, Przesna, Brzessnya, Brzesznya, Brzesza i Brzezia. Jedynie w manuskrypcie z 1316 r. jako Brzezna.

Źródła

„Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna”, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 2010-14
„Kronika szkoły filialnej w Brzezny sporządzona za nauczyciela tutejszego: Zygmunta Wł. Brandysa w roku 1884”, rękopis Władysław Kozik, Zofia Kozik, Zofia Sułkowska, Krystyna Fryzowicz i Grażyna Bodziony – „Brzezna na Ziemi Sądeckiej”, maszynopis
Zofia Liber i Krystyna Monica – „Monografii wsi Brzezna-Litacz”, rękopis
„Brzezna. Zakład Doświadczalny Instytutu Sadownictwa”, broszura w opracowaniu dr. Eberharda Makosza, Brzezna 1978
Prof. dr hab. Adam Szczygieł – „Sadowniczy Zakład Doświadczalny Brzezna z sadownikami Małopolski przez pół wieku”, niedatowany wydruk komputerowy
„Strażacy ziemi sądeckiej”, Agencja Wydawnicza Palindrom, Bochnia 2009
Ireneusz Pawlik – „Panorama wsi sądeckich. Brzezna”, dodatek specjalny miesięcznika „Sądeczanin”, wrzesień 2010

Wikipedia