(1621-1696)
Poeta z Ziemi Gorlickiej.
Urodzony w Woli Łużańskiej k/Łużnej w ariańskiej rodzinie szlacheckiej pochodzącej z Ziemi Bieckiej. Absolwent szkoły ariańskiej w Raciborsku k/Wieliczki.
Ziemianin, właściciel części Łużnej oraz wsi Leszczyny (obecnie gmina Uście Gorlickie) i Łosie (obecnie gmina Ropa), gdzie mieszkał. Pieczętował się herbem Szreniawa. Uczestnik wojny z Kozakami Bohdana Chmielnickiego – ranny w bitwie pod Beresteczkiem w 1651 r. W czasie tzw. potopu szwedzkiego początkowo popierał najeźdźców, bliskich mu pod względem wyznania, ale szybko stanął po właściwej stronie jako porucznik chorągwi powiatu czchowskiego. W 1657 r. na czele sformowanego przez siebie oddziału bronił Gorlic przed najazdem księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego. W 1658 r., kiedy wydano dekret zakazujący arianizmu, przyjął wiarę katolicką, bo tylko w ten sposób nie musiał udać się na wygnanie.
W 1660 r. za 6000 złotych sprzedał Łosie Elżbiecie Tarło i przeniósł się do Łużnej. Jego dobra były dwukrotnie pustoszone w czasie rokoszu hetmana polnego koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego w 1665 r. W latach 1667-74 podstarości i sędzia grodzki w Bieczu, w czasie wojny z Turcją w 1672 r. dowódca obrony Biecza. W 1678 r. król Jan III Sobieski nadał mu tytuł podczaszego krakowskiego, godność tę w 1685 r. Potocki przekazał synowi Jerzemu. W 1683 r. sejm wyznaczył go na komisarza ds. granic śląskich. W 1693 r. otrzymał zastaw w postaci części wsi Biesna.
Wybitny poeta barokowy, najbardziej sarmacki pisarz literatury staropolskiej, który za życia nie wydał drukiem żadnego dzieła. Autor opublikowanych pośmiertnie utworów wierszowanych, w tym dedykowanej swojemu teściowi – staroście czchowskiemu i sądeckiemu Janowi Lipskiemu (ok. 1630-1683) „Transakcji wojny chocimskiej” (1670, wydana w 1850 r.) o zwycięstwie nad Turkami w roku urodzenia Potockiego, trawestacji Ewangelii pt. „Nowy zaciąg” (1680, wydany w 1698 r.) oraz zbiorów wierszy: satyrycznych „Ogród nieplewiony, bróg, ale co snop, to inszego zboża, kram rozlicznego gatunku…” (całość po raz pierwszy wydana w 1907 r. pt. „Ogród fraszek”), o tematyce heraldycznej „Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego” (1696), religijnych „Dialog o Zmartwychwstaniu Pańskim” (wydany w 1949 r.) i „Moraliów abo rzeczy do obyczajów, nauk i przestróg w każdym stanie żywota ludzkiego z łacińskich i z polskich przypowieści ojczystym krótko napisane wierszem” (1688-96, wydane w latach 1915-18), interpretujących zaczerpnięte z antologii Erazma z Rotterdamu sentencje łacińskie i zawierających krytyczną analizę stanu ówczesnego społeczeństwa polskiego.
Parę utworów poświęcił także Sądecczyźnie: „Sielanka albo raczej przy szczęśliwym JMP Jana z Lipia Lipskiego na starostwo sądeckie wjeździe od panien z Helikonu… niestawiana rymem kolejna” (1676, całość wydana w 1953 r.) i „Libusza. Drabant albo raczej nowoświecki przez grzeczne damy… na sądeckim zamku chwytanym kołem odprawiony taniec” (1675?, całość wydana w 1962 r.). Natomiast Helenie Lubomirskiej (1622-1687), żonie księcia Aleksandra Lubomirskiego (ok. 1614-1677), właściciela dóbr m.in. na Sądecczyźnie, zadedykował „Pieśni”.
Zmarł przed 9 lipca 1696 r. w Łużnej, pochowany w podziemiach klasztoru franciszkanów w Bieczu. Tamże znajduje się ulica jego imienia.
Pisał o nim m.in. rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Władysław Chotkowski (1843-1926) – „O Wacławie Potockim” (1876).
(IrP)
Źródła
„Mały słownik pisarzy polskich”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975
Polski Słownik Biograficzny
„Słownik pisarzy”, Wydawnictwo Greg, Kraków 2006
www.old.klubgorliczan.pl
www.luzna.pl