(1807-1872)
Poeta związany z Ziemią Gorlicką.
Urodził się 20 kwietnia 1807 r. w Lublinie w rodzinie spolonizowanego urzędnika austriackiego, Niemca z Warmii – Franciszka Pohla, później – po otrzymaniu szlachectwa austriackiego – noszącego nazwisko Poll von Pollenburg. Absolwent gimnazjum we Lwowie, uczył się w kolegium jezuickim w Tarnopolu (obecnie Ukraina), a w latach 1824-27 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego
Od 1830 r. lektor języka i literatury niemieckiej na Uniwersytecie Wileńskim. Uczestnik powstania listopadowego w szeregach 10. pułku ułanów litewskich w stopniu porucznika, ranny. Po upadku powstania przebywał w Dreźnie, gdzie zetknął się z Adamem Mickiewiczem, który pochwalił jego wiersze.
W 1832 r. powrócił do Galicji. Gospodarował na roli, dzierżawiąc majątki, m.in. w 1835 r. podgorlickich Zagórzanach oraz od 1840 r. we własnym – otrzymanym w darze od przyjaciół (hrabia Tadeusz Skrzyński i Teofil Łętowski) Mariampolu, czyli Gliniku Mariampolskim (obecnie część Gorlic), skąd często jeździł na wyprawy krajoznawczo-etnograficzne m.in. w Beskidy, także badacz Pienin, Tatr i w ogóle Karpat. W okresie mariampolskim uczył w dworze w Zagórzanach okoliczne dzieci geografii i literatury. Napisał potem utwór „W Maryi-Polu”.
W czasie rabacji Jakuba Szeli w 1846 r. próbował z rodziną uciec przed rzezią z Mariampola do Lwowa, ale po drodze napadli go chłopi uzbrojeni w kosy oraz siekiery i poturbowali oraz ranili, zaś jego dorobek pisarski spalili. Na domiar złego odstawili go do aresztu policyjnego w Jaśle, gdzie władze austriackie uwięziły Pola razem z księciem Kazimierzem Jabłonowskim na podstawie doniesień o nieprawomyślności i przygotowywaniu powstania.
Następnie guwerner literatury polskiej w domach bogatych lwowian. W latach 1847-48 współpracownik Zakładu Naukowego im. Ossolińskich (Ossolineum) we Lwowie. W latach 1849-53 profesor pierwszej w Polsce, a drugiej na świecie (po berlińskiej) katedry geografii, potem także etnografii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie z tytułem doktorskim, usunięty z uczelni z powodu podejrzeń o nielojalność wobec zaborczych władz austriackich (zamknięto także katedrę), przywrócony dopiero w 1869 r. z tytułem profesora zwyczajnego. Od 1872 r. członek Akademii Umiejętności w Krakowie. Zasłużony dla polskiej geografii – m.in. przyczynił się do ujednolicenia nazewnictwa i jako pierwszy dokonał podziału ziem polskich według kryterium dominującej roślinności.
W 1858 r. otrzymał w darze od ziemian dawny folwark rodziców – Firlejówkę pod Lublinem. Ok. 1867 r. oślepł. W 1870 r. sejm galicyjski przyznał mu dożywotnią rentę.
Autor poetyckich kronik powstania listopadowego „Pieśni Janusza” (1833) i „Wachmistrz Dorosz na Litwie” (1833, wydany w 1854 r.), cykli krajoznawczych „Pieśni o ziemi naszej” (1835, napisane w Zagórzanach i wydane w 1845 r.) oraz „Obrazy z życia i podróży” (1834-46, wydane w 1846 r.), poematów „Historia szewca Jana Kilińskiego” (1833, wydana w 1843 r.), „Mohort” (1854) i „Wit Stwosz” (1857), a także wierszowanych gawęd poetyckich o tematyce historycznej np. „Pamiętniki J. Pana Benedykta Winnickiego” (1853-55) i „Z wyprawy wiedeńskiej” (1865). Ponadto opublikował zarys historii literatury polskiej I połowy XIX wieku pt. „Pamiętnik do literatury polskiej XIX w.” (1866).
Odznaczony m.in. orderem Virtuti Militari i papieskim Krzyżem Kawalerskim Orderu św. Grzegorza.
Zmarł 2 grudnia 1872 r. w Krakowie na chorobę płuc, pochowany tamże najpierw na Cmentarzu Rakowickim, a następnie jego prochy przeniesiono do Krypty Zasłużonych w podziemiach kościoła paulinów na Skałce. Żeby zdążyć na nabożeństwo żałobne w kościele Mariackim, rzeźbiarz Sławomił Celiński (1852-1918) w ciągu jednej doby stworzył w Bibliotece Jagiellońskiej popiersie pisarza nadnaturalnych rozmiarów. W 1888 r. Stanisław Lewandowski (1859-1940) wyrzeźbił jego medalion portretowy.
W Beskidzie Niskim wytyczono zielony szlak turystyczny im. W. Pola, prowadzący ze Stróż k/Grybowa przez Magurę Małastowską, Wysową-Zdrój i Lackową do Krynicy-Zdroju. W Gorlicach istnieje Zespół Szkół Technicznych i ulica jego nazwiska, ulicę ma także w Nowym Sączu.
Jego siostra Wiktoria (1817-1898) była żoną Wincentego Longchampsa (1808-1881), prawnika i powstańca listopadowego z 1830 r., a w latach 1870-71 wiceburmistrza Przemyśla oraz matką Zygmunta L. (1847-1919), generała armii pruskiej.
(IrP)
Źródła
„Mały słownik pisarzy polskich”, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975
„Słownik pisarzy”, Wydawnictwo Greg, Kraków 2006
www.old.klubgorliczan.pl
Polski Słownik Biograficzny – tom XVII z 1972 r.