MYSTKÓW – historia

Mystków leżał na starym szlaku handlowym, prowadzącym z Nowego Sącza do Biecza. Wieś powstała niedługo po tym, jak 9 stycznia 1324 r. król Władysław Łokietek nadał wójtowi sądeckiemu Mikołajowi 40 łanów frankońskich (1 łan frank. = ok. 24 ha) ziemi pomiędzy rzekami Osadlnica (obecnie Łubinka) i Jamnicza (obecnie Potok Jamnicki). Wieś powstała zatem na tzw. surowym korzeniu, bo wcześniej należało wykarczować las. Król nakazał ulokować tę wójtowską osadę na prawie magdeburskim, co oznaczało, że mieszkańcy w razie popełnienia przestępstw mieli odpowiadać sądownie przed sołtysem, a nie podlegali administracji państwowej reprezentowanej przez wojewodę, kasztelana, starostę czy sądy. Przy okazji władca zezwolił Mikołajowi na wybudowanie przy rzece Osadlnica młyna wodnego i dziedziczne jego użytkowanie. Sołtys i mieszkańcy dla zachęty zostali zwolnieni z podatków na okres 20 lat. I rzeczywiście – musieli wziąć się do roboty z kopyta, bo np. już dwa lata później istniała tu parafia i stanął kościół. Wójt Mikołaj był właścicielem wsi jeszcze w 1339 r., a w ogóle to żył w latach 1276-1354.

W 1427 r. Mystków stał się wsią królewską, bo – razem z czterema innymi pobliskimi wioskami: Falkową, Jamnicą, Kamionką (obecnie Wielka) i Kunowem – wykupił to wójtostwo z rąk niejakiego Mikołaja Strelicza sam król Władysław II Jagiełło, który wyasygnował w tym celu aż 2000 grzywien srebra. Mystków wszedł zatem w skład starostwa sądeckiego i królewszczyzną był aż do rozbiorów w XVIII w. W XV w. była to już duża i bogata miejscowość, w której istniały folwark, browar, cegielnia i karczma. W XVI w. w pobliżu założono inną królewską wieś – Wolę Mystkowską, która z czasem stała się jednak tylko przysiółkiem Mystkowa.

W czasie antyfeudalnej rabacji chłopskiej Jakuba Szeli w 1846 r. tłum zaatakował właścicieli folwarku, rodzinę barona Ignacego Brunickiego, dziedzica pobliskiej Cieniawy. Ponoć tylko dzięki interwencji proboszcza ks. Jana Augustyniaka uszli oni wtedy z życiem.

Po działaniach wojsk w czasie I wojny światowej na miejscowym cmentarzu pozostały trzy mogiły żołnierskie. W okresie II wojny światowej w okolicy działały Bataliony Chłopskie.