LIBRANTOWA – Średniowiecze

Librantowa powstała prawdopodobnie w wyniku osadnictwa mieszczan sądeckich. Bowiem w 1299 r. obszar 100 łanów frankońskich (1 łan frank. = ok. 24 ha) księżna Gryfina (ur. ok. 1248, zm. najpóźniej w 1309 r.), wdowa po księciu krakowskim Leszku Czarnym (ok. 1241-1288) i pani Ziemi Sądeckiej, nadała mieszczaninowi z Kamienicy (osada, która dała początek Nowemu Sączowi) Janowi Bogaczowi w dziedziczne użytkowanie z prawem lokowania wsi i – po upłynięciu 16 lat wolnizny (zwolnienia od czynszu) – obowiązkiem płacenia jej lub klasztorowi klarysek starosądeckich czynszu w wysokości 6 grzywien srebra. Gryfina zatrzymała dla siebie prawa zwierzchnie, natomiast wasalowi (lennikowi) Bogaczowi przyznała immunitet, oddając mu prawo sądzenia osadników na osnowie prawa magdeburskiego osobiście lub za pośrednictwem osadzonych przez niego sołtysów. Tylko poważne sprawy zastrzegła do osądzenia przez nadworny sąd księżnej lub sędziego powołanego przez klaryski starosądeckie.

W 1314 r. tenże Jan Bogacz przekazał nadany mu przez Gryfinę obszar 100 łanów w dziedziczne użytkowanie miastuNOWY SĄCZ. W okresie ok. 1370-82 król Polski Ludwik Węgierski (1326-1382) zamienił czynsz z owych 100 łanów, wynoszący dotąd 6 grzywien srebra na 6 grzywien groszy praskich i potwierdził immunitet sądowy dla osadników.

Na obszarze owych 100 łanów niebawem założono wsie Librantowa, Januszowa, Kwieciszowa (obecnie przysiółek Naściszowej), Boguszowa i Wolfowa (potem Olchówka, obecnie Olchowa – przysiółek na pograniczu Boguszowej, Librantowej i Piątkowej). Początkowo Librantowa była zatem wsią należącą do włości księżnej wdowy krakowskiej, potem królewską, na krótki okres po 1384 r. a przed 1394 dziedziczną szlachecką, od 1394 r. należała do rajców nowosądeckich i z ich nadania do szpitala św. Ducha w Nowym Sączu, a w 1412 r. została przekazana nowosądeckiemu klasztorowi norbertanów.

Prawdopodobnie mieszczanin nowosądecki i krakowski Zydel (Seydel) Lang przeprowadził lokację Librantowej w okresie 1384-89, bo właśnie w 1389 r. sąd lenny sądecki wydał zaświadczenie, iż Lang sprzedał mieszczaninowi ze Lwowa Kasprowi Krugelowi najwyraźniej istniejące już wtedy wsie Librantowa, Januszowa, Boguszowa, Kwieciszowa i Wolfowa.

W 1394 r. królowa Jadwiga Andegaweńska potwierdziła na piśmie, iż Zawisza Czerwony (zapewne w odróżnieniu od bardziej znanego z historii Polski rycerza Z. Czarnego) z Oleśnicy koło Sandomierza za 200 grzywien sprzedał rajcom Nowego Sącza jako wieczystym opiekunom i zarządcom tamtejszego szpitala (przytułku) dla ubogich, ufundowanego przez Zydela Langa, wsie Librantową, Januszową, Kwieciszową, Boguszową i Wolfową. Dokument określa, że rajdy nowosądeccy będą posiadać rzeczone wsie równie dziedzicznie, jak uprzednio Zawisza Czerwony, który otrzymał je od królowej i jak jeszcze wcześniej sama królowa. Ponadto na utrzymanie ubogich w szpitalu królowa nadała wieczyście (jak się okazuje, nie do końca…) kwotę 6 grzywien rocznie należnych skarbowi królewskiemu od dziedzicznych właścicieli tych wsi oraz zadeklarowała, że podobne zwolnienie od czynszu uzyska od męża – króla Władysława II Jagiełły. W 1400 r. biskup krakowski Piotr Wysz zatwierdził fundację szpitala św. Ducha w Nowym Sączu przez Zydela Langa wraz z uposażeniem go ww. wsiami oraz folwarkiem za miastem Nowy Sącz z setką owiec i bydła, na co istniały dokumenty poprzedniego króla Polski Ludwika Węgierskiego i królowej Jadwigi. W 1412 r. Jagiełło na prośbę opata nowosądeckich norbertanów przeniósł m.in. Librantową, Januszową i Dąbrowę z prawa polskiego na prawo niemieckie średzkie (od miasta Środa) oraz potwierdził zrzeczenie się czynszu 6 grzywien zarówno srebra, jak i groszy praskich ze wsi zbytych kiedyś przez Zawiszę Czerwonego, w tym Librantowej. Z kolei antypapież Jan XXIII (ok. 1365-1419, właśc. Baldassare Cossa) w tym samym roku zatwierdził zarówno fundację szpitala, jak i jego omówione uposażenie.

Staropolski kronikarz Jan Długosz podał, że w latach 1470-80 Librantowa Maior (Większa) i Minor (Mniejsza) nadal były własnością norbertanów z Nowego Sącza. Z ich obu kmiecie oddawali właścicielom daninę w postaci owiec, kogutów, sera i sepu (odsypu zboża), świadczyli pańszczyznę (robociznę) i powabę (dodatkowa pańszczyzna w wymiarze od 5 do 10 dni dwukrotnie w ciągu roku: wiosną i zimą). W Większej znajdowało się 6 łanów (1 łan = niespełna 20 ha) kmiecych, zagrody i karczmy, ale folwarku nie było; zaś w Mniejszej 5 łanów kmiecych, a nie było zagród, folwarku, karczmy ani młyna.