Sądecka wieś, leżąca w gminie Stary Sącz.
Nazwa
W średniowiecznych dokumentach pisanych po łacinie napotykamy na rozmaite warianty: w 1276 r. – Gaban, 1301 – Bagam (!), 1378 – Gabana, 1400 – Gabani, 1407 – Gabanye, 1408 – Gabanów i Gabanay, 1414 – Gabane, 1418 – Kabana (!), 1421 – Gubany, 1424 – Gabon i Gabanya, 1432 – Gambanye, 1435 – Gabany, 1447 – Gabanie, 1465 – Gabay, 1470-80 – Gaganyow.
Część z tych nazw, te najbardziej przekręcone, które oznaczyliśmy wykrzyknikiem, zapewne była wynikiem pomyłek skrybów, ale tradycja nazewnicza nakazywałaby w odniesieniu do dzisiejszego Gabonia używać jednak prawidłowej nazwy Gabań. Zresztą pod taką nazwą występuje w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w Średniowieczu”, wydanym w 1986 r. przez Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. Choć we wcześniejszym o stulecie „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego” z 1881 r. podawana jest nazwa Gaboń.
Średniowieczni właściciele Gabonia przez wieki używali zresztą nazwiska Gabańscy, co jeszcze raz potwierdza prawdę, że Gaboń powinien nazywać się Gabań.
Niektórzy autorzy materiałów o Gaboniu utyskują, że nie wiadomo, co mogło być źródłosłowem nazwy zarówno Gaboń, jak i Gabań. Tymczasem w „Słowniku etymologicznym języka polskiego” Aleksandra Brűcknera z 1927 r. znajduje się czasownik „gabać”, o którym Brűckner pisze, że wyszedł z użycia, a jego reliktem w języku polskim jest czasownik „nagabywać”. Otóż owo „gabać” miało być w staropolszczyźnie terminem sądowym, oznaczającym „napastować, skarżyć”, zaś terminu „gabacz” używano na określenie „oskarżyciela”. Zdaje się wywodzić z j. niemieckiego, gdzie rzeczownik „die Gabel” oznacza „widelec, widły”, a „gabać” może pochodzić od „zaczepiania” nimi. Ten zaczerpnięty z Brűcknera wywód wydaje się być kolejnym potwierdzeniem, że właściwa nazwa Gabonia powinna brzmieć – GABAŃ.
Tym bardziej, że przymiotnik „gaboński” trochę dziwnie brzmi w świetle tego, że identyczny dotyczy przecież afrykańskiego państwa Gabon… Dlatego też mieszkańców Gabonia nie nazywamy gabończykami, bo to nazwa zarezerwowana dla mieszkańców Gabonu, lecz gabonianami.
—
Źródła
„Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna”, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk 2010-14
Aleksander Brűckner – „Słownik etymologiczny języka polskiego” z 1927 r., reprint wydawnictwa Wiedza Powszechna, Warszawa 1985
Jan Skwarło – „Monografia wsi Gaboń”, maszynopis
„Miasto i gmina Stary Sącz w okresie transformacji 1991-1993”, praca zbiorowa pod redakcją Benicjusza Głębockiego z Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Planowania Przestrzennego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1994
„Strażacy ziemi sądeckiej”, Agencja Wydawnicza Palindrom, Bochnia 2009
Akta sądowe spraw Władysława i Ryszarda Chowańców
Ireneusz Pawlik – „Panorama wsi sądeckich. Gaboń”, dodatek specjalny miesięcznika „Sądeczanin”, kwiecień 2011
IrP