(1881-1942)
generał brygady Wojska Polskiego, wychowany na Ziemi Gorlickiej oraz wyszkolony i leczący na Sądecczyźnie
Urodził się 22.07.1881 w Maksymówce (powiat Dolina w województwie lwowskim, obecnie Ukraina) w rodzinie ziemiańskiej, syn powstańca styczniowego Bolesława, który później był właścicielem dworku w Bobowej (powiat gorlicki), toteż jego syn, późniejszy generał, tam się wychował. W 1916 r. odwiedził rodzinę D.-W. w Bobowej sam Józef Piłsudski. Inna gałąź rodziny D.-W. mieszkała w Lipnicy Wielkiej (powiat nowosądecki). W czasie II wojny światowej w pochodzącym z 1910 r. lipnickim dworku DługoszowskichNIEMCY
umieścili posterunek, a dziedzica Jana Kantego uczynili swym tłumaczem. Kiedy po wojnie nastąpiła parcelacja pańskich gruntów, Jan Kanty D. wyjechał i zamieszkał w Nowej Hucie.
Parokrotnie dyscyplinarnie relegowany z gimnazjów we Lwowie, Bolesław przeniósł się do słynącego z rygorów jezuickiegoGIMNAZJUM w Chyrowie, ale uciekł stamtąd i w 1900 r. zdał maturę w I Gimnazjum w Nowym Sączu jako ekstern. W 1905 r. ukończył studia na wydziale lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego (doktor medycyny, okulista), a w 1909 r. studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie i malarstwo w Paryżu, gdzie poznał Piłsudskiego.
Przebieg służby
Członek paramilitarnego Związku Strzeleckiego. W lipcu 1914 r. ukończył letniKURS instruktorów Polskich Drużyn Strzeleckich urządzony w gmachu dzisiejszej SzP nr 1 im. A. Mickiewicza w Nowym Sączu. Żołnierz 1. Kompanii Kadrowej, zalążka Legionów Polskich. Z chwilą wybuchu I wojny światowej wstąpił do patrolu konnego Władysława Beliny-Prażmowskiego, zalążka 1. pułku ułanów Legionów Polskich. W latach 1915-16 adiutant Komendanta Józefa Piłsudskiego w I Brygadzie LP. Odbył z nią kampanię poleską. W 1917 r. ukończył w Warszawie kurs oficerów sztabu, po czym został dowódcą szwadronu w 1. pu. W wyniku tzw. kryzysu przysięgowego (Polacy służący w armii austriackiej odmówili przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec) aresztowany przez władze niemieckie, osadzony na 2 tygodnie w więzieniu w Warszawie i zdegradowany do stopnia szeregowca. Symulował chorobę i zdezerterował ze szpitala w Krakowie, żeby przystąpić do Polskiej Organizacji Wojskowej. Jesienią 1917 r. lekarz w szpitalu w Nowym Sączu.
Wiosną 1918 r. wszedł w skład Komendy Naczelnej Okręgu III na Ukrainie. W czerwcu aresztowany w Moskwie przez władze bolszewickie i osadzony w więzieniu na Tagance. W listopadzie przedostał się do Warszawy, gdzie został I adiutantem Naczelnego Wodza Piłsudskiego i wytrwał na tym stanowisku do 1921 r. Jeden z najbliższych współpracowników Piłsudskiego, używany do przez niego do najdelikatniejszych misji dyplomatycznych i wojskowych, m.in. do przygotowania wizyty Naczelnika w Paryżu w celu zawarcia sojuszu z Francją w lutym 1921 r.
W czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1920 r. szef sztabu 1. Dywizji Kawalerii, uczestniczącej w tzw. wyprawie kijowskiej. Od listopada 1921 r. attache wojskowy w Bukareszcie. Od października 1922 r. oficer łącznikowy Sztabu Generalnego przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od jesieni 1924 r. słuchacz kursu doszkoleniowego Wyższej Szkoły Wojennej. Przewidywany przez Piłsudskiego na ministra spraw wojskowych, ale ostatecznie nie dostał nominacji.
W 1926 r. aktywny uczestnik majowego zamachu stanu, nad którego przygotowaniem pracował wcześniej pod kierunkiem Piłsudskiego. Od października 1926 r. dowódca reprezentacyjnego 1. pułku szwoleżerów w Warszawie – dlatego nazywany „pierwszym szwoleżerem Rzeczpospolitej”. Przez dwa miesiące (X-XI) 1927 r. p.o. dowódcy 1. Brygady Kawalerii, następnie I oficer do zleceń w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych i jednocześnie znów dowódca 1. pułku szwoleżerów. Od marca 1929 r. p.o. komendanta garnizonu warszawskiego. Od października 1930 r. dowódca 1. BK i p.o. dowódcy 2. Dywizji Kawalerii, a w latach 1932-38 dowódca tej dywizji.
Awanse i degradacje: 1915 – porucznik, 1917 – szeregowiec, 1918 – rotmistrz (w kawalerii odpowiednik kapitana), 1920 – major i podpułkownik, 1924 – pułkownik, 1932 – generał brygady.
Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, 4-krotnie Krzyżem Walecznych oraz francuską Legią Honorową.
Barwna postać: mason, w okresie międzywojennym czołowy bon vivant, bohater skandali towarzyskich, lgnący do bohemy artystycznej z kręgu tzw. skamandrytów, czyli m.in. poetów Antoniego Słonimskiego i Juliana Tuwima. Sam zresztą próbował sił w poezji, dramaturgii, publicystyce oraz tłumaczył literaturę francuską.
W latach 1938-40 ambasador RP we Włoszech, gdzie m.in. dzięki jego kontaktom władze faszystowskie przymykały oko na setki Polaków, przekradających się tamtędy do Armii Polskiej formowanej we Francji. Po klęsce wrześniowej w 1939 r. internowany w Rumunii prezydent RP Ignacy Mościcki 25.09.1939 desygnowałGO na swego następcę, ale D.-W. – wobec sprzeciwu emigracyjnych sił antysanacyjnych, przede wszystkim gen. Władysława Sikorskiego, i rządów państw sprzymierzonych – po jednym dniu zrzekł się tej godności. Odsunięty na boczny tor: na peryferyjnej Kubie powierzono mu tamtejsze przedstawicielstwo rządu polskiego na uchodźstwie. 1.07.1942 popełnił w Nowym Jorku samobójstwo, skacząc z okna. Pochowany na nowojorskim cmentarzu Calvary II, w pogrzebie uczestniczył m.in. słynny amerykański gen. George Patton, także barwna postać. W 1990 r. jego prochy pochowano w kwaterze Legionów Polskich na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W Nowym Sączu ma ulicę swego imienia.
(IrP)
Źródła
Piotr Stawecki SŁOWNIK biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994
Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski „Generałowie Polski niepodległej” Editions Spotkania, Warszawa 1991
Jacek M. Majchrowski (prezydent Krakowa) „Ulubieniec Cezara. Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Zarys biografii”, Ossolineum, WrocławWARSZAWA-Kraków 1990
Mariusz Urbanek „Wieniawa. Szwoleżer na pegazie”, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1991
„Bóg, honor, ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej” podRED. Jerzego Leśniaka i Henryka Szewczyka, Instytut Pamięci Narodowej i Fundacja Sądecka, Nowy Sącz-Warszawa 2009 (tu błędnie, że nosił stopień gen. dywizji)
Ireneusz Pawlik „Panorama wsi sądeckich. Lipnica Wielka” – dodatek miesięcznika SĄDECZANIN” z lutego 2012 r.