1896-1980)
generał broni Wojska Polskiego, pochodzący z Limanowej oraz wychowany, wyedukowany i służący w Nowym Sączu
Urodził się 27.04.1896 w Limanowej (według niektórych publikacji – w Dąbrówce, dawniej Niemieckiej, obecnie dzielnica Nowego Sącza), ale od 1905 r. mieszkał w Nowym Sączu. W roku szkolnym 1907/8 uczeń tutejszego IGIMNAZJUM
Klasycznego, a w latach 1908-14 – II Gimnazjum (maturę zdał rok później), absolwent studiów prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie z 1921 r.
Przebieg służby
Jako gimnazjalista należał w 1914 r. do tajnego paramilitarnego Związku Strzeleckiego, używał wtedy pseudonimu Żuk. W czasie I wojny światowej w 2. i 4. pułku piechoty Legionów Polskich na froncie rosyjskim. Po tzw. kryzysie przysięgowym w 1917 r. (Polacy służący w armii austriackiej odmówili przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec) skierowany do pozostającego pod austriackimi rozkazami Polskiego Korpusu Posiłkowego, później do 32. pp Obrony Krajowej „Neu Sandez” (niemiecka nazwa Nowego Sącza). Kilkukrotnie ranny w boju, m.in. pod Mołotkowem, Rafajłową i Rudą Miryńską.
W Wojsku Polskim od listopada 1918 r.: w szeregach 4. pp Legionów walczył w 1919 r. na froncie ukraińskim. W czasie wojny polsko-rosyjskiej w 1920 r. w oddziałach tyłowych, potem w wołyńskim batalionie etapowym, batalionie celnym i 59. pp w Inowrocławiu. Absolwent Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie z 1925 r. W latach 1925-27 szef sztabu 15. Dywizji Piechoty w Bydgoszczy, w czasie przewrotu majowego w 1926 r. opowiedział się po stronie dokonującego zamachu stanu Józefa Piłsudskiego, w latach 1927-31 szef sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu V Kraków, w latach 1932-36 zastępca dowódcy i dowódca 6. pp w Wilnie, a następnie dowódca 4. pp w Kielcach. W marcu 1939 r. zwolniony z tego ostatniego stanowiska w niejasnych okolicznościach (z powodu niskiej oceny kwalifikacji czy rozwodu?) i od tamtej pory pozostający bez przydziału, również w czasie kampanii wrześniowej wojny obronnej z Niemcami.
W październiku 1939 r. aresztowany w Wilnie przez radziecką bezpiekę, więziony w obozie jenieckim w Starobielsku. W odróżnieniu od większości innych oficerów zamordowanych w Charkowie – ocalał, gdyż zgodził się na radziecką ofertę współudziału w tworzeniu oddziałów polskich w ZSRR. Początkowo dotyczyło to Armii Polskiej gen. Władysława Andersa, w której najpierw był szefem sztabu 5. DP w Tatiszczewie, a potem komendantem bazy ewakuacyjnej w Krasnowodsku. W momencie opuszczania ZSRR przez armię Andersa w sierpniu 1942 r. nie dołączył do niej, więc zdegradowanoGO i wydalono z wojska, a sąd polowy Armii Polskiej na Wschodzie skazał go zaocznie za dezercję na karę śmierci (wyrok pozostał nieprawomocny, bo nie zatwierdził go ówczesny Wódz Naczelny gen. Kazimierz Sosnkowski).
Podjął się tworzenia następnej armii polskiej w ZSRR, tym razem zorientowanej proradziecko: dowódca 1. DP im. Tadeusza Kościuszki, która chrzest bojowy przeszła w krwawej bitwie pod Lenino, a dzień tego boju – 12 października – w 1950 r. wybrano na święto ludowego WP. Od 1944 r. dowódca 1. Armii WP. Potem jednak wskutek rozdźwięków z komunistycznymi władzami Polski spadał w hierarchii wojskowej – aż zepchniętoGO na boczny tor. W 1947 r. ukończył wyższeSTUDIA wojskowe w Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR im. marszałka Klimenta Woroszyłowa. Po II wojnie światowej nadal w WP, m.in. jako komendant Akademii Sztabu Generalnego (lata 1947 i 1948-53). Od 1953 r. w stanie spoczynku.
Awanse i degradacje: 1915 – chorąży, 1916 – podporucznik, 1918 – porucznik, 1920 – kapitan, 1924 – major ze starszeństwem od 1923 r., 1931 – podpułkownik, 1943 – pułkownik, szeregowiec, generał brygady, 1944 – gen. dywizji, 1963 – gen. broni.
Odznaczony m.in. orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Wielkim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, orderami Budowniczych Polski Ludowej i Sztandaru Pracy I klasy, 2-krotnie Krzyżem Walecznych oraz dwukrotnie radzieckim Orderem Lenina. Honorowy obywatel Leningradu (obecnie i w przeszłości – Sankt Petersburg).
W latach 1953-56 wiceminister Państwowych Gospodarstw Rolnych, natomiast w latach 1957-70 zajmował synekurę wiceministra leśnictwa, co było zgodne z jego hobby, którego wyrazem była też prezesura w Polskim Związku Łowieckim w latach 1956-59.
Zmarł 11.07.1980 w Konstancinie pod Warszawą, gdzie pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Pośmiertnie wydano jego obszerne „Wspomnienia”.
(IrP)
Źródła
Marcin Spórna – SŁOWNIK najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich”, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006
„Bóg, honor, ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej” pod red. Jerzego Leśniaka i Henryka Szewczyka, Instytut Pamięci Narodowej i Fundacja Sądecka, Nowy Sącz-Warszawa 2009
fot.: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_Berling#mediaviewer/File:Berling_speaking.jpg